Omar Khadr, het ‘kind van Guantanamo Bay’, is na ruim tien jaar gevangenschap in de Amerikaanse terreurgevangenis teruggebracht naar Canada. In zijn geboorteland zal hij de rest van zijn straf uitzitten. Tenzij hij vervroegd vrijkomt.
Door Frank Kuin
Montreal. Als vijftienjarige jongen werd Omar Khadr tien jaar geleden opgesloten in de Amerikaanse terreurgevangenis Guantánamo Bay in Cuba, na te zijn opgepakt door Amerikaanse militairen in Afghanistan op verdenking van terrorisme. Hij werd wereldwijd bekend als ‘het kind van Guantánamo Bay’, een symbool van juridische misstappen bij de oorlog tegen terreur.
Omar Khadr als kind, voordat hij vast kwam te zitten op Guantanamo Bay (familiefoto).
Dit weekeinde kwam zijn omstreden verblijf in ‘Gitmo’ plotseling ten einde met een nachtelijke overplaatsing naar zijn geboorteland, Canada – een stap waarop mensenrechtenorganisaties lang hebben aangedrongen. Khadr, nu 26, werd met een militair vliegtuig overgebracht naar de Canadese luchtmachtbasis Trenton. Hij was de laatste gevangene van Guantánamo Bay met een westerse nationaliteit.
De langverwachte overplaatsing van Khadr naar een Canadese gevangenis – hij is voor evaluatie overgebracht naar het detentiecentrum Millhaven in Ontario – is deel van een akkoord met aanklagers van Guantánamo Bay dat Khadr sloot in 2010. Hij bekende toen schuld aan de aanklachten tegen hem, in ruil voor strafvermindering en vertrek uit de terreurgevangenis die door critici wordt beschouwd als een juridisch zwart gat.
President Obama, die is teruggekomen op een belofte om Guantánamo Bay te sluiten, wil van zoveel mogelijk gevangenen af. Zijn regering dringt al geruime tijd aan op uitlevering van Khadr aan Canada, maar het Conservatieve kabinet van premier Stephen Harper heeft lang geweigerd om Khadr, een zoon van een omgekomen vertrouweling van Osama bin Laden, terug te nemen. De familie Khadr, bekend als de ‘Canadese Al-Qaedafamilie’, is onpopulair onder een groot deel van de Canadese bevolking.
De misdaden die Khadr heeft bekend zijn onder meer steun aan terrorisme en moord op een Amerikaanse legerarts bij een vuurgevecht rond een basis van Al-Qaeda in Afghanistan, vlak voordat hij werd opgepakt. Een militair tribunaal heeft hem veroordeeld tot 40 jaar celstraf, onder meer wegens ‘moord tegen de internationale wetten van oorlog’, een misdaad die buiten Guantánamo niet wordt erkend. Khadr, de eerste gevangene sinds de Tweede Wereldoorlog die is veroordeeld voor oorlogsmisdaden die zijn gepleegd toen hij minderjarig was, hoefde volgens het akkoord nog maximaal acht jaar van die straf uit te zitten. Daarvan is inmiddels nog zes jaar over.
Omar Khadr is overgebracht naar het detentiecentrum Millhaven, nabij Kingston in Ontario,
De vraag is echter hoe lang Khadr nog opgesloten zal blijven nu hij eindelijk terug is in Canada, waar gangbare juridische regels gelden. De Canadese minister van Openbare Veiligheid, Vic Toews, noemt Khadr ,,een bekende aanhanger van het terreurnetwerk Al-Qaeda en een veroordeeld terrorist”. Hij zei erop te vertrouwen dat het gevangeniswezen ,,de straf van Omar Khadr kan uitvoeren op een manier die de ernst van zijn misdaden erkent en de veiligheid van Canadezen garandeert.’’
Maar anderen, waaronder mensenrechtenorganisaties, menen dat Khadr vanaf het begin niet had moeten worden behandeld als oorlogsmisdadiger, maar als een kindsoldaat, zelf een slachtoffer van omstandigheden. Mogelijk gaat zijn juridische team proberen om de Guantánamo-veroordeling ongedaan te laten maken door Canadese rechters, op basis van mishandeling en schending van Khadrs rechten. Een intrekking van zijn bekentenis zou daar een eerste stap toe kunnen zijn. Hierover zijn nog geen mededelingen gedaan.
Bovendien is er in Canada, in tegenstelling tot Guantanamo Bay, de weg van vervroegde vrijlating. Die gaat vanaf volgend jaar open met mogelijke verzoeken aan het ‘parole board’, dat dan evalueert of hij in aanmerking komt. Die optie biedt echter geen garanties dat hij voor het einde van zijn straf in 2018 wordt vrijgelaten. Een factor bij de evaluatie van Khadrs zaak is dat reclassering een mogelijke uitdaging is voor een jongeman die onder uiterst abnormale omstandigheden is opgegroeid.
Volgens Paul Champ, een mensenrechtenjurist in Ottawa, was Khadr jarenlang een speelbal van politici bij de strijd tegen terreur. De Canadese regering ,,gebruikte zijn zaak om te laten zien dat ze streng zijn voor terrorisme,’’ zei Champ tegen de televisiezender CTV. ,,In plaats daarvan is aangetoond dat ze zwak zijn op het gebied van mensenrechten.’’
Nu het lot van Khadr voor het eerst in ruim tien jaar in handen is van justitie in Canada, en niet langer van politici en militairen, komt een einde van zijn geruchtmakende zaak wellicht in zicht.
Share
Nederlands 
