Advocaten dwongen vrijgave af van videobeelden van een langdurig verhoor van Omar Khadr, het Canadese ‘kind van Guantánamo Bay’. Het zijn de eerste beelden van een verhoor in de beruchte terreurgevangenis die de wereld ooit te zien kreeg. Khadr zit er vast sinds hij in 2002, op zijn vijftiende, werd gearresteerd in Afghanistan.

Door Frank Kuin

MONTREAL. Al jarenlang staat Omar Khadr bekend als de jongste gevangene in het Amerikaanse terroristenkamp Guantánamo Bay – en nog de enige met een westers paspoort. Khadr, een zoon van een Canadese vertrouweling van Osama bin Laden, werd als 15-jarige jongen op de marinebasis in Cuba ondergebracht op beschuldiging van een granaataanslag op een Amerikaanse legerarts in Afghanistan in 2002. Hij zit er nog altijd vast, in afwachting van een militair proces dat in oktober zou moeten beginnen.

Gisteren zag de wereld voor het eerst videobeelden van Khadr, en hoorde het publiek voor het eerst zijn stem. De opnames van een serie verhoren van Khadr van in totaal ruim zeven uur door twee Canadese geheime agenten in februari 2003 in Guantánamo, werden openbaar gemaakt door de advocaten van Khadr, die nu 21 jaar is.

De video is gemaakt door de Amerikanen. Khadrs advocaten dwongen bij een Canadese rechtbank af dat de Canadese geheime dienst CSIS de beelden aan hen overhandigde. De advocaten willen met de openbaarmaking de aandacht vestigen op de, volgens hen, „onverantwoordelijke behandeling van een minderjarige”.

Nooit eerder zijn zulke uitvoerige opnames van binnen de muren van de omstreden gevangenis vrijgegeven – en het valt te betwijfelen of de Amerikaanse autoriteiten de Canadezen toegang tot Khadr zouden hebben verleend als ze hadden geweten dat opnames van de ondervraging ooit openbaar zouden worden gemaakt.

Hoewel Khadr op de beelden – gefilmd met verborgen camera’s vanuit onder meer een ventilatiepijp – niet wordt verhoord door bewakers van Guantánamo Bay zelf, bieden ze een unieke blik op de gesteldheid van een gevangene op de beruchte basis.

Khadr is te zien als tengere, 16-jarige jongen, gekleed in een oranje gevangenispak. Hij huilt en vertoont woede en frustratie. „Help me, help me”, smeekt hij zijn ondervragers, aanvankelijk in de veronderstelling dat ze uit Canada zijn gekomen om hem op te halen. Hij zegt dat hij „terug naar Canada” wil. Maar, zegt een agent, „daarbij kan ik je niet helpen”.

Khadr trekt zijn trui uit om de wonden te laten zien die hij opliep bij het vuurgevecht in Afghanistan waarbij hij toen zes maanden eerder gevangen werd genomen – schotwonden in zijn rug en op zijn borst. „Is dit gezond? Ik kan mijn arm niet bewegen”, zegt hij. Maar de agenten tonen zich niet onder de indruk van de wonden. „Mij dunkt dat ze prima genezen”, zegt een van hen. „Ik ben geen dokter, maar volgens mij krijg je hier goede medische zorg.” Khadr antwoordt snikkend dat dat komt omdat „u hier niet zit. U geeft niets om mij.”

Pas op de tweede dag realiseert Khadr zich dat de agenten geen hulp komen bieden, maar hem alleen willen ondervragen over zijn leven in Afghanistan, waar hij opgroeide, de terreurbanden van zijn familie, en zijn opvattingen over de jihad. De opnames bevatten hierover geen onthullingen (al is het geluid van een aanzienlijk deel gewist door CSIS om ‘redenen van nationale veiligheid’).

Hoewel er geen tekenen zijn dat Khadr op Guantánamo lichamelijk is gemarteld, is uit openbaar gemaakte documentatie wel gebleken dat hij voorafgaand aan de ondervraging psychologisch werd mishandeld. Zo is hem langdurig slaap onthouden door hem drie weken lang elke drie uur naar een andere cel te verplaatsen. Volgens de VS worden gevangenen in Guantánamo Bay op een menswaardige manier behandeld.

Omar Khadr tijdens het verhoor op Guantanamo Bay.

Canadese advocaten van Khadr menen dat Canada verantwoordelijkheid deelt voor zijn behandeling. „Het feit dat Canada deelnam aan deze ondervraging, wetend van de schendingen die hij had ondergaan, betekent dat het medeplichtig is”, zei advocaat Dennis Edney. „Canada had hem niet moeten ondervragen, maar had hem in bescherming moeten nemen. In plaats daarvan kwam Canada zonder hulp voor Khadr – geen advocaat, geen contact met buitenstaanders. Zo doen we dat niet in Canada, en het had niet mogen gebeuren met deze kwetsbare jongen in Guantánamo.”

De advocaten hopen sympathie voor Khadr op te wekken, zodat de Canadese regering onder druk komt te staan aan te dringen op zijn terugkeer voor een normaal proces. „De opnames vertonen geen gevaarlijke terrorist, maar in plaats daarvan een bange, gewonde Canadese jongen”, aldus advocaat Nathan Whitling. „Het is tijd voor Omar Khadr om thuis te komen, en om te worden berecht volgens de Canadese wet.”

De Conservatieve regering van Canada is echter niet van plan om te interveniëren. Premier Harper heeft gezegd dat Canada garanties heeft van buurland de VS dat Khadr op een menswaardige manier wordt behandeld, en dat het zijn proces afwacht – een positie die gisteren werd bevestigd door Deepak Obhrai, staatssecretaris van Buitenlandse Zaken. „Er bestaan ernstige beschuldigingen tegen Omar Khadr, en wij willen de rechtsgang op zijn beloop laten.”

Omar Khadr als kind, voordat hij vast kwam te zitten op Guantanamo Bay (familiefoto).

Reden voor de terughoudendheid is wellicht dat de Canadese overheid al eens de vingers heeft gebrand aan hulp aan een andere Khadr: Ahmed Said, Omars vader, die naar Canada emigreerde vanuit Egypte. In 1996 drong toenmalig premier Chrétien met succes bij zijn Pakistaanse ambtgenoot Benazir Bhutto aan op vrijlating van Khadr uit Pakistaanse hechtenis. Vader Khadr stond bekend als liefdadigheidswerker; later bleek dat hij voor Osama bin Laden werkte als financier. Sindsdien hebben Canadese diplomaten een term voor dergelijke, ongelukkige interventies: het „Khadr-effect”.

Daar komt bij dat de rest van de familie Khadr zich met een reeks radicale daden en uitspraken niet geliefd heeft gemaakt in Canada. Na de dood van Ahmed Said Khadr, bij een vuurgevecht in Pakistan in 2003, keerden de meeste gezinsleden terug naar Toronto. Omars oudere broer Abdullah zit daar momenteel vast in afwachting van uitlevering naar de VS op verdenking van wapenhandel voor Al-Qaeda; moeder Maha Elsamnah en oudere zus Zaynab gaven enkele jaren geleden een televisie-interview waarin ze Omar prezen voor de dood van de Amerikaanse legerarts.

De Canadese bevolking toonde zich gisteren dan ook sterk verdeeld over het lot van Omar Khadr in Guantánamo Bay. „Khadr moet gewoon blijven waar hij is, achter de tralies”, aldus een briefschrijver uit Saskatchewan. „Deze jongen en zijn familie maken deel uit van het terrorisme in Afghanistan waarvoor onze soldaten sterven.” Viviana Nantel had een andere opvatting: „Wat Omar Khadr ondergaat is schandalig en onmenswaardig. Toen dit gebeurde was hij maar een kind.”

De zaak-Omar Khadr

Omar Khadr is een van de weinige gevangenen van Guantánamo Bay die in staat van beschuldiging zijn gesteld. Hij zou een granaat hebben geworpen die de Amerikaanse legerarts Christopher Speer het leven kostte. Het is een concrete beschuldiging die, zo hopen Amerikaanse aanklagers, kan leiden tot een veroordeling van een gevangene van de omstreden terroristengevangenis.

Khadr werd gevangengenomen als enige overlevende na een Amerikaanse luchtaanval op een vermeende terreurbasis in Afghanistan in 2002. Bommen werden geworpen na een fel vuurgevecht. Toen de Amerikanen de platgegooide basis betraden, werd de granaat gegooid. Omar Khadr werd zwaargewond aangetroffen en door de Amerikanen gered.

De zaak tegen Khadr is niet waterdicht. Niemand heeft hem de granaat zien werpen. Aangenomen werd dat Khadr de enige overlevende, en dus de dader was. Maar onlangs dook een document op waaruit bleek dat een andere strijder nog in leven was toen de Amerikanen arriveerden. Ook bestaat hevige kritiek op de vervolging van een verdachte die 15 jaar oud was toen de vermeende misdaad werd gepleegd; Omar Khadr wordt door sommigen beschouwd als een ‘kindsoldaat’: zelf een slachtoffer van de omstandigheden.

5 Responses to Het ‘kind van Guantánamo Bay’ smeekt zijn ondervragers om hulp

  1. […] terroristengevangenis in Guantánamo Bay. Canada is het enige westerse land waarvan nog een burger vastzit in Guantánamo: de 22-jarige Omar Khadr. Hij wordt ervan beschuldigd in 2002 in Afghanistan een Amerikaanse soldaat te hebben omgebracht. […]

  2. […] gevangene met een westerse nationaliteit. Hij was als tiener huilend te zien op de enige videobeelden van een verhoor op de basis die openbaar zijn gemaakt. En hij is de jongste bewoner; in Guantánamo is hij volwassen […]

  3. […] door juristen, mensenrechtenorganisaties en de VN werd aangemerkt als kindsoldaat. In 2008 werden videobeelden openbaar van een verhoor van Khadr in Guantánamo Bay toen hij 15 was. Een meer recente foto van Omar […]

  4. […] proberen om de Guantanamo-veroordeling door Canadese rechters ongedaan te laten maken, op basis van mishandeling en schending van Khadrs rechten. Een intrekking van zijn bekentenis zou daar een eerste stap toe kunnen […]

  5. toeral zegt:

    amerikanen verzinnen van alles en nog wat om hun olie oorlogen te rechtvaardigen. Sluit guantanamo bay en haal je potten weg uit landen waar olie ligt

Geef een reactie

Your email address will not be published. Required fields are marked *