Indianenshow op Winterspelen verhult sociale achterstand

Sommige Indianen in Canada zijn trots dat ze bij de Olympische Spelen worden betrokken. Anderen zeggen dat de achterstelling blijft. De ‘Disney-voorstelling’ strookt niet met jaren van verwaarlozing, zeggen critici. „De Olympische Spelen doen niets om de levens van de inheemse bevolking te verbeteren.”

Door Frank Kuin

VANCOUVER. Gehuld in traditionele kledij en met een verentooi op zijn hoofd leidt Mike Dangeli een groep drumdansers van de inheemse Nisga’a-bevolking bij een openluchtvoorstelling in het centrum van de Canadese stad Vancouver. Dansend en zingend slaan de mannen in roodzwarte capes harmonisch op handdrums, die zijn beschilderd met grafische voorstellingen van raven en orka’s. Enkelen van hen dragen uit hout gesneden vogelmaskers.

De trommel symboliseert in de inheemse cultuur van de Canadese westkust de klanken van de schepping, legt Dangeli uit aan een menigte van bezoekers van de Olympische Spelen. „Het is geweldig om onze ceremoniële rijkdom te kunnen delen met de wereld”, zegt hij na de voorstelling. „Onze culturele uitingen definiëren ons als volk, het is belangrijk om dat uit te dragen. Ik ben blij dat we deze unieke kans hebben.”

Mike Dangeli (rechts) leidt een groep drumdansers van de inheemse Nisga’a-bevolking bij een openluchtvoorstelling tijdens de Olympische Winterspelen in Vancouver.

Dangeli is een van de leden van de inheemse volken van Canada die de Winterspelen hebben aangegrepen als een gelegenheid om hun oorspronkelijke cultuur te etaleren. Inheemse symbolen zijn alom aanwezig bij de Spelen van Vancouver: het logo is een Inukshuk, een wegwijzer van de Inuït; de olympische medailles zijn bedrukt met grafische vormen van de Indiaanse kunst van de westkust. Traditionele dansers en opperhoofden speelden een prominente rol bij de openingsceremonie.

Het logo van de Olympische Winterspelen in Vancouver is een inukshuk, een wegwijzer van de Inuïtbevolking.

Voor vele aboriginals uit de westkustprovincie British Columbia is dat een bron van trots. „Het is belangrijk dat we ons eigen verhaal aan de wereld vertellen”, zegt Leah George-Wilson van de Tsleil-Waututh First Nation. „Niemand vertelt het voor ons. Nu zijn we zichtbaar in ons eigen gebied. Dat is een grote vooruitgang ten opzichte van het verleden, toen onze mensen werden bestraft voor uitoefening van hun tradities, en naar kostscholen werden gestuurd om hun inheemsheid uit te vlakken.”

George-Wilson zit in het bestuur van de Four Host First Nations, een coalitie van vier inheemse bevolkingsgroepen op wiens grondgebied de sportcompetities worden gehouden: Musqueam, Lil’wat, Squamish, en Tsleil-Waututh. Die coalitie is vanaf het begin betrokken bij de organisatie van de Winterspelen – een unicum in de olympische geschiedenis. In ruil voor hun steun hebben zij inspraak en werk gekregen bij de voorbereidingen. En geld: 20 miljoen Canadese dollar voor elke groep.

„Onze bevolking heeft ervoor gekozen om actief mee te doen, en niet van buitenaf toe te kijken”, zegt George-Wilson. „In ruil daarvoor hebben we erkenning dat dit ons traditionele gebied is, de hele wereld heeft dat kunnen zien. De Canadese regering heeft erkend dat als je hier iets organiseert, je rekening moet houden met ons. Dat is belangrijk.”

Niet alle inheemse leiders zijn echter onder de indruk van de olympische achting voor de Indianenbevolking. Critici vinden dat het plotselinge respect niet strookt met jarenlange verwaarlozing van inheemse belangen door de Canadese overheid. Onder het motto ‘geen Olympische Spelen op gestolen land’ protesteren zij tegen de miljardenuitgaven aan de Winterspelen terwijl de oorspronkelijke bevolking veelal in armoede leeft, met hoge werkloosheid, gebrekkige behuizing en gezondheidszorg, en problemen als verslaving aan alcohol en drugs.

„Ik neem het de Four Host First Nations niet kwalijk dat ze hun voordeel doen met de Winterspelen”, zegt Stewart Phillip, voorzitter van de Union of British Columbia Indian Chiefs. Zijn organisatie, die tachtig van de 203 inheemse groepen in de provincie vertegenwoordigt, heeft uit protest steun onthouden. „De rest van de bevolking staat met lege handen; de Olympische Spelen doen niets om hun levens te verbeteren.”

De medailles bij de Olympische Winterspelen in Vancouver zijn bedrukt met motieven van de inheemse kunst aan de Canadese westkust.

Phillip, die als kind bij zijn familie is weggehaald om te worden geassimileerd in de blanke maatschappij, maakt bezwaar tegen de „Disney-achtige voorstelling van inheemse volken” bij de Winterspelen. „We worden afgeschilderd als jong en bruisend, met een rooskleurige economische toekomst. De realiteit van inheemse mensen in dit land wordt echter gekenmerkt door een armoede die een nationale schande is.”

Phillip wijst erop dat de Indianenbevolking nauwelijks deelt in de winning van natuurlijke grondstoffen van weelderig British Columbia, zoals houtkap. En dat ondanks het feit dat de inheemse bevolking het land van de provincie ten westen van de Rocky Mountains nooit heeft afgestaan in verdragen, zoals in de rest van het land is gebeurd. Op papier is het grondgebied daarom van de Aboriginals, een juridisch feit dat is erkend door het Canadese Hooggerechtshof.

In de praktijk wordt inheems eigendom van het land niet gerespecteerd door overheid en bedrijfsleven. Decennialange onderhandelingsronden over landrechten in de provincie zitten muurvast, tot ergernis van Phillip. „Als wij gelijke toegang hadden tot de natuurlijke rijkdommen als ondernemingen en overheid, dan verkeerden we niet in deze armoedige positie”, zegt hij. „We hebben weinig te vieren.”

Debra Sparrow, een kunstenares van de Musqueam First Nation in Vancouver, ontwierp de Olympische hockeytruii, met inheemse symbolen.

De inheemse groep met het duurste land is de Musqueam First Nation, die aanspraak maakt op het gebied waarop Vancouver is gebouwd. De meeste leden van de groep, ongeveer duizend mensen, wonen op een reservaat in het zuidwesten van de stad. De gemeenschap ziet er beter uit dan de meeste afgelegen indianenreservaten in Canada, met bungalows langs groene straten. Toch kampt ook Musqueam met armoede en hoge werkloosheid: meer dan de helft van de bevolking leeft van een uitkering.

Gail Sparrow, een voormalig hoofd van Musqueam, ziet dat niet veranderen door de Winterspelen. Zij prijst de trots van inheemse jongeren op hun rol bij de opening. „Dat was inspirerend”, erkent ze. „Maar wat hebben we er verder aan? Het is een lege dop. Zodra de Olympische Spelen weg zijn, is alles weer bij het oude. Ik zie geen blijvend voordeel voor onze bevolking.”