Mohawks van Canada voelen zich in een hoek gedreven

Indianenvolken in Canada demonstreerden dit weekeinde tegen de traagheid van de regering bij het bestrijden van hun sociale problemen. „We hebben grondgebied nodig om voor onze eigen mensen te kunnen zorgen.”

Door Frank Kuin

KAHNAWAKE. Omgeven door een paar honderd medestanders met toeters en spandoeken staat Joe Deom, een indiaan van de Noord-Amerikaanse Mohawk bevolking, bovenop een drukke verkeersbrug bij Kahnawake, een indianenreservaat ten zuiden van de Canadese stad Montréal. Het verkeer van en naar de stad is stilgelegd; in plaats daarvan wapperen op de spanbrug strijdvlaggen van de Mohawks, roodgele doeken met de afbeelding van een indiaan met een hanenkam.

Leden van de Mohawkgemeenschap van Kahnawake demonstreren op de Mercier-brug, die hun grondgebied verbindt met Montreal (foto CP).

Deom en de zijnen hebben de brug bezet om hun claim op het land rond het reservaat kracht bij te zetten. Twee opritten naar de brug lopen door Kahnawake (uitgesproken ‘kanawakie’), een enclave van ruim vijf hectare waar indianen kunnen wonen zonder belasting te betalen. Maar de Canadese forensen uit de slaapgemeenten in de directe omgeving rijden er dagelijks doorheen zonder aandacht voor het lot van de oorspronkelijke bevolking van het gebied, zo vinden de Mohawks.

„We hebben gemerkt dat je de mensen in Canada met een balk op het hoofd moet slaan om hun aandacht te krijgen”, zegt Deom. „Het is bijzonder frustrerend dat de federale en provinciale overheden in Canada weigeren om de indianenvolken serieus te nemen. We hebben grondgebied nodig om voor onze eigen mensen te kunnen zorgen, onze eigen problemen op te lossen. Maar degenen die daarvoor opkomen worden behandeld als criminelen.”

De manifestatie van de Mohawks maakt deel uit van een serie blokkades en protesten in het hele land, waarmee de indianenvolken dit weekeinde protesteerden tegen het gebrek aan vooruitgang bij de oplossing van hun sociale problemen. Onderhandelingen over zo’n 800 claims op grondgebied liggen zo goed als stil, en op de reservaten waar ongeveer een derde van de 1,3 miljoen indianen woont, heersen veelal armoedige omstandigheden, van vervallen behuizing tot gebrek aan schoon drinkwater.

Phil Fontaine, leider van de National Assembly of First Nations, een nationale indianenorganisatie, vergelijkt de armoede van de oorspronkelijke bewoners van Canada met omstandigheden in de Derde Wereld. Hij riep op tot vreedzame demonstraties. „We willen dat onze mensen op een waardige manier en met respect worden behandeld”, aldus Fontaine. „We zijn uit op de basisvoorzieningen van het leven, zoals je die mag verwachten in Canada.”

„We willen dat onze mensen op een waardige manier en met respect worden behandeld”

Voor veel indianen betekent dat erkenning van hun traditionele rechten op het land. De Mohawks van Kahnawake maken aanspraak op tien hectare grond in de omgeving van het reservaat – een gebied waarop Frans-Canadese gemeenschappen als Sainte-Catherine en Châteauguay zijn gebouwd. Zo zouden ze beter in staat zijn in hun onderhoud te voorzien, zeggen ze. De belangrijkste economische activiteit van Kahnawake, een gemeenschap van ruim 8.000 Mohawks, is nu de belastingvrije verkoop van sloffen sigaretten aan kopers uit Montréal en omgeving. Tientallen winkeltjes met namen als ‘Redman’s Cigarettes,’ ‘Smokey Barry’ en ‘Brad’s Butts’ adverteren hun handelswaar langs de straten van het reservaat.

„Onder de huidige omstandigheden is het bijzonder moeilijk voor onze mensen om volwaardige partners te zijn”, zegt Joe Delaronde van de Mohawk Council in Kahnawake. „We zitten vast op een stukje grond ter grootte van een postzegel, we wonen in feite in een getto. Het is een paternalistisch systeem, met ons als stoute kinderen die zich moeten gedragen. We voelen ons in een hoek gedreven.” Dat gevoel leeft onder vele indianengroepen in Canada, van de Mi’kmaq aan de oostkust tot leden van de Hupacasath in het westen.

Er zijn echter ook andersdenkenden. Critici vinden dat de indianen te zeer zijn vastgeroest in een slachtoffermentaliteit die altijd maar inhoudt dat alle ellende is terug te voeren op de komst van de blanken in de zestiende eeuw. „We leven niet in een vacuüm”, vindt Calvin Helin, een schrijver met inheemse achtergrond uit westelijk British Columbia. „We moeten economisch geïntegreerd raken in het Canadese systeem om voor onszelf te kunnen zorgen.”

Mohawks demonstreren op een snelweg in Ontario. Het verkeer is stilgelegd door de politie (foto CP).

Voor demonstrant Joe Deom is dat een uitlevering aan het oude, verguisde beleid van de blanken. Die hebben lange tijd geprobeerd de indianen te integreren, bijvoorbeeld door inheemse kinderen naar de zo gehate kostscholen te sturen. „Zij willen van het indianenprobleem af door ons te assimileren,” aldus Deom. „Wij willen dat niet. We zijn geen Canadezen, maar Noord-Amerikaanse indianen. Wij zijn Mohawks.”

Radicalere demonstranten gaan verder. Zij beschuldigen Canada van terrorisme en volkerenmoord. „Mensen zijn hier gekomen om ons land te stelen en hun economische agenda op te dringen”, zegt Stewart Myiow op de geblokkeerde brug. „Dit is het begin van een samenkomst van alle inheemse volken om ons land te verdedigen.” Zulke geluiden roepen herinneringen op aan gewelddadige confrontaties tussen indianen en politie in de eerste helft van de jaren negentig; toen vielen op plaatsen als Oka (Québec) en Ipperwash (Ontario) doden.

De meeste demonstranten willen die kant niet op. „Wij kunnen onze boodschap vreedzaam overbrengen, ook al zie je hier strijdvlaggen”, zegt een Mohawk die haar naam geeft als Margie. Zij stelt vast dat de bebouwing op het betwiste land niet zal worden afgebroken. „We weten dat we het land nooit helemaal terugkrijgen, maar een redelijke vergoeding zou op zijn plaats zijn.” Ze staat aan de voet van de geblokkeerde brug, waar zich een lange file heeft gevormd. „Voor hen is dit een klein ongemak, maar denk eens aan het onrecht dat wij hebben verdragen. We zijn er nog steeds, en we zullen hier blijven.”