Een toename van Russische militaire activiteit in het Noordpoolgebied verontrust de regering van Canada. Russische bommenwerpers scheerden onlangs Canada’s luchtruim. Canada neemt het incident hoog op, ook om steun te winnen voor nieuwe defensie-uitgaven om het Arctische gebied te beschermen.

Door Frank Kuin

MONTREAL. Het lijkt een scenario uit de Koude Oorlog: Russische bommenwerpers naderen Noord-Amerika via de Noordpool. Ze worden gesignaleerd door de Arctische radars van NORAD, de militaire organisatie van de Verenigde Staten en Canada die waakt over het luchtruim van beide landen. Straaljagers stijgen op om een confrontatie aan te gaan. Vlak voordat de bommenwerpers het Canadese luchtruim binnenvliegen, buigen ze af om terug te keren naar Rusland.

Anno 2009 is die militaire exercitie uit het sovjettijdperk opnieuw routine. In de afgelopen twee jaar heeft NORAD zeker twintig keer gevechtsvliegtuigen ingezet om Russische bommenwerpers nabij Noord-Amerika „visueel te identificeren”. Dit werd het afgelopen weekeinde bekend naar aanleiding van het jongste voorval: een confrontatie tussen twee Canadese F-18’s en twee Russische toestellen van het type Toepolev TU-95, in internationaal luchtruim ten noorden van Canada, in februari. De Canadezen vlogen de Russen tegemoet en maanden hen om te keren; niemand overtrad internationale regels.

Niettemin wekte dat incident, aan de vooravond van een bezoek van president Obama, genoeg irritatie bij de regering om de Russische assertiviteit in het Arctische luchtruim publiekelijk te veroordelen. „Wij nemen deze toestellen die Canadees en Amerikaans luchtruim naderen zeer serieus”, zei minister van Defensie Peter MacKay. „Herhaaldelijk hebben we gevraagd om een waarschuwing vooraf voor deze vluchten. Tot op heden hebben we die niet ontvangen.”

De Russen reageerden fel op de klacht. In Moskou zei een anonieme regeringsbron tegen een persbureau dat de oefenvlucht, in internationaal luchtruim, wel degelijk was aangekondigd. De Canadese uitlatingen werden verworpen als „absurd”.

Wat zit er achter de woordenwisseling? Beide landen maken als geen ander aanspraak op het Noordpoolgebied, dat door klimaatverandering in toenemende mate toegankelijk wordt. Dit is meteen ook het grote verschil tussen het huidige militaire vertoon en dat van de Koude Oorlog: destijds was het poolgebied slechts een sluiproute tussen Rusland en Noord-Amerika; nu staat heerschappij in het gebied zelf op het spel – vooral toegang tot olie- en gasreserves onder de zeebodem.

Een waarschuwingsstation in het Arctische gebied van Canada. Tijdens de Koude Oorlog dienden zogenoemde Distant Early Warning (DEW) stations als deze om in de gaten te houden wat Noord-Amerika naderde over het poolgebied vanuit de Sovjet-Unie.

Aanwezigheid in het noorden – te land, ter zee én in de lucht – is de basis van macht in het onherbergzame gebied. Volgens Pierre Leblanc, een voormalige bevelhebber van strijdkrachten in het Canadese noorden, markeert Rusland bewust alle hoeken van de Arctische regio. „De Russen laten hun spierballen zien”, zegt hij. „Niet zozeer als directe bedreiging, maar meer om een signaal af te geven dat ze aanwezig zijn om hun belangen in het poolgebied te behartigen.”

Leblanc acht de Canadese reactie niet overdreven. „Russische vluchten van dit type komen veel vaker voor dan enkele jaren geleden”, zegt hij. „Waarom vliegen de Russen hier tien maal per jaar naartoe? Als ze hun eigen wateren verkennen is het hun zaak, maar wanneer ze onze kant uitkomen is dat aanleiding om ons enige zorgen te maken. Canada vliegt niet met bommenwerpers af op het luchtruim van anderen.”

Ook volgens Rob Huebert, militair analist aan de Universiteit van Calgary, zijn de vluchten een symptoom van de veranderingen in het Noordpoolgebied. „We zien een toename van militaire activiteit, vooral van de Russen. Zonder internationale wetten te overtreden worden zij zeer agressief – veel agressiever dan wie dan ook in het gebied. Ze laten de wereld zien dat ze het poolgebied als het hunne beschouwen, en het nodige zullen doen om het te verdedigen.”

„De Russen laten de wereld zien dat ze het poolgebied als het hunne beschouwen, en het nodige zullen doen om het te verdedigen.”

Canada, dat zichzelf in zijn volkslied omschrijft als ‘the true north, strong and free’, is wellicht de felste rivaal van Rusland als het aankomt op het Noordpoolgebied. De twee landen stevenen af op een conflict over grote delen van de Arctische zeebodem, met name over aanspraken op gebieden die kunnen worden aangemerkt als continentaal plat. Zo bestaat er onenigheid over de vraag of de Lomonosov-rug, een onderzees gebergte in de Arctische Oceaan, een uitvloeisel is van het Noord-Amerikaanse continent of van Rusland. Wetenschappers aan beide zijden brengen de rug in kaart om hun tegenstrijdige claims te staven.

Huebert ziet een verband met de Russische vluchten. „Als Canada de grenzen van zijn continentale plat wil verleggen en aanspraak wil maken op gebieden die de Russen ook claimen, dan is dit een signaal dat we klaar moeten zijn om hard tegen hard te spelen.” De regering van premier Stephen Harper heeft zich bereid getoond harde uitspraken te doen. „Wij zullen elke keer reageren wanneer de Russen inbreuk maken op de soevereiniteit van het Canadese poolgebied”, zei Harper in reactie op de Russische bommenwerpers.

De vraag is echter of Canada ook bereid is harde daden bij die woorden te voegen. Canada heeft zeer beperkte militaire capaciteiten in het hoge noorden. „Het Canadese grondgebied ten noorden van de zestigste breedtegraad is groter dan Europa, maar we hebben er geen enkel oorlogsschip”, zegt Leblanc. „We hebben meer capaciteit nodig op het water, onder water, op de grond en in de lucht. We komen overal tekort.”

Harper heeft de afgelopen jaren plannen aangekondigd om patrouilleschepen te bouwen voor het Arctische gebied. Ook moet er een diepzeehaven komen, een militaire trainingsbasis in het uiterste noorden, nieuwe ijsbrekers, en betere luchtsurveillance. Tussen plannen en daden zit echter nog verschil, zegt Huebert – en daarom komt het de Canadese regering wellicht goed uit om aandacht te vestigen op Russische assertiviteit in het noorden. „De regering wil dat de bevolking begrijpt waarom er dure investeringen worden gedaan in de bescherming van het Noordpoolgebied”, zegt hij. „Canada wil duidelijk maken dat het de verdediging van soevereiniteit en veiligheid ook serieus neemt.”

Zeeijsschotsen in Nunavut. Wegens de opwarming van de aarde smelt het zeeijs, en wordt het Noordpoolgebied toegankelijker.

Canada ontkent dat Rusland vluchtplan afgaf

Is Canada van tevoren op de hoogte gesteld van de oefenvlucht van twee Russische bommenwerpers in internationaal luchtruim nabij Noord-Amerika, zoals een anonieme regeringsbron in Moskou heeft gezegd?

Canada houdt vol van niet. „Wij hebben geen waarschuwing ontvangen”, zegt een woordvoerder van het ministerie van Defensie. Een woordvoerder van het North American Aerospace Defense Command (NORAD) zegt dat deze organisatie pas op de hoogte kwam toen de bommenwerpers op de radar verschenen. „Wij hebben geen kennisgeving ontvangen van bronnen van buitenaf.”

NORAD heeft vaste procedures voor de omgang met niet-geïdentificeerde objecten, waaronder toetsing aan vooraf opgegeven vluchtroutes en het signaal van de transponder. „Als die methoden niets opleveren, kunnen we straaljagers de lucht in sturen om visueel te identificeren wat het object is.”

Oefenvluchten in internationaal luchtruim zijn wat NORAD betreft geen probleem. De vliegtuigen gaan pas op onderzoek uit zodra toestellen zonder zich te identificeren binnenkomen in de Air Defense Identification Zone, een door de VS en Canada ingestelde bufferzone van enkele honderden kilometers.

Tagged with:
 

2 Responses to Russisch spierballenvertoon boven Noordpool verontrust Canada

  1. […] van ’s werelds onontdekte voorraden olie en gas. Canada wil, evenals andere Arctische landen – Rusland, de VS, Denemarken, Noorwegen – een zo groot mogelijk deel van de Arctische zeebodem […]

  2. […] Daags na de uitspraken van Baird gaf president Vladimir Poetin het Russische leger opdracht de aanwezigheid in het Noordpoolgebied te […]

Geef een reactie

Your email address will not be published. Required fields are marked *