Canada claimt Noordpool

Canada maakt aanspraak op de geografische Noordpool. Premier Stephen Harper wil dat Canadese wetenschappers daartoe een rapport aan de VN aanpassen. Terecht, vinden sommigen. Maar volgens anderen is een Canadese claim op de Noorpool gedoemd te mislukken.

Door Frank Kuin

Montreal. In praktische zin kun je niets met de geografische Noordpool: het is een uiterst onherbergzaam punt op de wereldbol waar het drie maanden per jaar aardedonker is, de Arctische Oceaan is er 3,6 kilometer diep en bedekt met zee-ijs, en de dichtstbijzijnde haven is duizenden kilometers verderop. Niemand gaat er binnen afzienbare tijd iets doen.

Canada maakt aanspraak op de geografische Noordpool.

Toch is spanning onder grote Arctische landen over de vraag wie het op de Noordpool voor het zeggen heeft deze week opgelopen, naar aanleiding van een claim op de pool door Canada. Of liever gezegd: een aankondiging dat Canada in de toekomst aanspraak wil maken op de zeebodem aan de geografische Noordpool, wanneer het die claim kan onderbouwen met wetenschappelijke gegevens.

,,We hebben onze wetenschappers gevraagd om meer werk te doen om ervoor te zorgen dat onze aanspraak op het continentale plat in het Arctische gebied ook de Canadese claim op de Noordpool omvat’’, aldus minister van Buitenlandse Zaken John Baird.

Rusland, dat in 2007 een Russische vlag in de zeebodem plantte aan de Noordpool, was niet onder de indruk. Daags na de uitspraken van Baird gaf president Vladimir Poetin het Russische leger opdracht de aanwezigheid in het Noordpoolgebied te versterken.

Vanwaar de schermutseling over de Noordpool? De Arctische landen (Canada, Rusland, de Verenigde Staten, Denemarken en Noorwegen) proberen elk hun invloed te vergroten in de poolregio, die steeds toegankelijker wordt wegens de opwarming van de aarde. Volgens schattingen bevat het Arctische gebied 30 procent van de onontdekte olie- en aardgasreserves ter wereld. Ook kan scheepvaart er flink toenemen wegens de dramatische dooi van het zee-ijs.

Verdeling van invloedssferen in de Arctische Oceaan verloopt via het Internationale Zeerechtverdrag van de Verenigde Naties, UNCLOS. Volgens dat verdrag kunnen landen delen van de zeebodem claimen als ze kunnen aantonen dat de bodemstructuren geografisch gezien een verlenging vormen van hun continentale plat. In die zone heeft een land dan exclusief recht op de grondstoffen onder de zeebodem.

,,Harper wil niet de premier zijn die de Noordpool opgeeft’’

Canada heeft tien jaar lang bodemonderzoek gedaan in de Arctische Oceaan om territoriale claims te onderbouwen voor een rapport dat deze maand is ingediend bij de VN, een intensief proces dat 200 miljoen dollar heeft gekost. Conclusie van de wetenschappers: Canada kan aanspraak maken op zeker 1,2 miljoen vierkante kilometer aan zeebodem – maar dat gebied miste in hun rapport de geografische Noordpool.

Foutje, vond de regering van premier Stephen Harper, die zich profileert als een sterke voorvechter van de Canadese belangen in de Arctische regio. De premier stuurde de wetenschappers terug naar de tekentafel om de rapportage dusdanig aan te passen dat de geografische Noordpool wél binnen de Canadese claim valt. Mogelijk komen er nieuwe missies om de zeebodem verder in kaart te brengen.

De assertieve opstelling van Harper is terecht, vindt Rob Huebert van het Centre for Military and Strategic Studies aan de Universiteit van Calgary. ,,Ik heb nooit begrepen waarom onze onderzoeksschepen tot de Noordpool gingen en niet verder’’, zegt hij. ,,Vonden wetenschappers het een logisch punt om te stoppen? Er is geen duidelijke reden voor. Het zou beter zijn geweest als dit eerder was opgemerkt, maar het is goed dat de regering een positie inneemt om de Canadese claim te maximaliseren.’’

Maar niet iedereen is het daarmee eens. Volgens Michael Byers, hoogleraar Global Politics and International Law aan de Universiteit van British Columbia, is een aanspraak van Canada op de Noordpool gedoemd te mislukken. De pool ligt aan de Groenlandse kant van de zogeheten Lomonosov Ridge, een cruciale onderzeese bergrug die langs de pool loopt. Daarom heeft Denemarken volgens hem de beste papieren voor een claim. Denemarken, dat nauw heeft samengewerkt met Canada aan Arctische onderzoeksmissies, moet zijn rapportage nog indienen.

Rusland plaatste in 2007 een vlag op de zeebodem aan de Noordpool.

De claim van Harper is volgens Byers bedoeld voor binnenlandse consumptie. ,,Harper wil niet de premier zijn die de Noordpool opgeeft’’, zegt hij. ,,Het is een publiciteitsstunt. Het enige wat hij bereikt is uitstel van het onafwendbare: dat de Noordpool uiteindelijk niet in de Canadese zone van de oceaanbodem zal vallen.’’ Door zijn eigen wensen op te leggen aan het Canadese rapport ondermijnt Harper volgens Byers het wetenschappelijke proces om zeegrenzen te bepalen, een mechanisme dat door alle Arctische landen wordt gesteund.

Uitsluitsel over welk land de geografische Noordpool tot zijn zone van de zeebodem mag rekenen zal overigens nog jaren op zich laten wachten. Na Canada en Denemarken moet Rusland nog een Arctische claim indienen, nadat een claim in het jaar 2000, inclusief de Noordpool, werd verworpen. Na beoordeling van de rapportages door een commissie moet over betwiste gebieden worden onderhandeld, mogelijk gevolgd door arbitrage.

Over een ding zijn de experts het eens: de vraag in wiens zone de geografische Noordpool valt heeft geen praktische betekenis, alleen symbolische waarde. ,,Op vraagstukken als de oorsprong van Kerstman na, is de geografische Noordpool eerlijk gezegd niet belangrijk’’, zegt Huebert. ,,Waar het om gaat is het maximale grondgebied op te eisen waar je aanspraak op kunt maken, voor de olie- en aardgasvoorraden in de bodem.’’