Volgens Adrienne Clarkson, plaatsvervangend staatshoofd van Canada, gaat Europa overspannen om met immigranten. Als woordvoerder en verpersoonlijking van het Canadese ideaal van multiculturalisme, draagt ze de Canadese Droom uit. ,,Onze politici zeggen al sinds honderd jaar: als je naar Canada komt, word je een Canadees.”

Door Frank Kuin

OTTAWA. In Canada zijn nieuwkomers nog welkom. Canada is het enige land in de westerse wereld waar een meerderheid van de bevolking (79 procent) de komst van immigranten nog als iets positiefs beschouwt, zo bleek onlangs uit een vergelijkend opinieonderzoek. Schijnbaar probleemloos ontvangt het land elk jaar 230.000 tot 250.000 nieuwkomers, op een totale bevolking van dertig miljoen. Het merendeel komt uit landen in Azië en het Midden-Oosten. Wat ongetwijfeld helpt: Canada kampt met vergrijzing en een laag geboortecijfer. Het heeft immigranten nodig om zijn bevolking te laten groeien.

Adrienne Clarkson is de woordvoerder én de verpersoonlijking van de Canadese Droom. Woordvoerder omdat ze gouverneur-generaal is – dat betekent dat zij de dagelijkse rol van staatshoofd vervult wanneer Koningin Elizabeth II het land uit is.

Verpersoonlijking vanwege haar levensgeschiedenis. De familie van Clarkson komt uit China en verbleef korte of langere tijd in Australië, Suriname en Hongkong. Vanuit Hongkong vluchtte de nu 65-jarige Clarkson, geboren Poy, in 1941 met haar ouders voor de Japanners. Het gezin vond een heenkomen in Canada. Ze kwamen aan boord van een schip van het Rode Kruis, met één koffer aan bezittingen per persoon.

Clarkson, een voormalig journalist van de Canadese omroep, houdt als staatshoofd kantoor in een bescheiden paleis in de hoofdstad Ottawa, gelegen in hetzelfde deel van de stad als waar prinses Juliana in de oorlog verbleef. Vanuit haar werkkamer kijkt ze op een zonnig tuinlandschap. De vakantieperiode is aangebroken en ze is gekleed in een informele, zomerse bloemetjesjurk.

De Canadese gouverneur-generaal Adrienne Clarkson (midden)

,,Canada is een fundamenteel egalitaire maatschappij, en dat komt voort uit armoede,” zegt ze. ,,Volkomen armoede en verlies van alles is één van de thema’s van het Canadese bestaan. Iedereen is maar twee of drie generaties verwijderd van een vorm van ontbering. Het maakt ons een tolerant volk, dat in staat is te begrijpen wat het is om een verliezer te zijn, een arme stakker. Want dat is het verhaal van alle mensen die hier zijn gekomen.”

Het Gezicht van CanadaEen cruciaal element van het Canadese immigratiebeleid is volgens Clarkson volledige acceptatie van nieuwkomers. Mensen blijven niet steken in een migratievoorportaal, zegt ze, en dat nodigt uit tot volwaardige deelname aan de maatschappij. ,,Onze politici zeggen al sinds honderd jaar: als je naar Canada komt, word je een Canadees. Waar je ook vandaan komt, je wordt Canadees. Waar je op problemen stuit in Europa, en ik wil hier tactvol zijn, is dat burgerschap voor een groot deel is gebaseerd op bloed. Je moet Europees bloed hebben om echt als burger van een land te worden geaccepteerd. Dat is een vreemd beginsel voor ons in Canada.” Op Canada Day, de nationale feestdag, leidde Clarkson onlangs nog een naturalisatieceremonie van immigranten in Ottawa. Er waren vijftig mensen uit 29 verschillende landen. ,,Ik schat dat slechts tien procent uit landen kwam die we als blank beschouwen.”

Canada heeft een minder gespannen verhouding met de ongeveer 600.000 moslims binnen zijn grenzen dan de rest van de westerse wereld sinds de aanslagen van 11 september. Ook in Canada werd een aantal moslims opgepakt op verdenking van terroristische activiteiten. Maar de meest geruchtmakende zaak, die van een Syrische Canadees die werd vastgehouden in een gevangenis in Syrië, leidde tot een onderzoek naar de vraag of de Canadese overheid zijn burgerrechten had geschonden. Voor zover er al discussie is, gaat die nauwelijks over angst voor de islam. Eerder dit jaar verwierven moslims in Ontario zelfs het recht om persoonlijke geschillen buiten de rechtbank om te beslechten volgens de principes van de sharia, het islamitisch recht. Hoewel het initiatief niet onomstreden is en door sommigen wordt verworpen als voorbeeld van doorgeschoten multiculturalisme, bleven hoogoplopende conflicten uit.

Volgens Clarkson is het Canadese staatsburgerschap onlosmakelijk verbonden met een aantal basiswaarden, zoals parlementaire democratie, officiële tweetaligheid, goed toegankelijke gezondheidszorg en openbaar onderwijs. Die grondbeginselen moet je uitdragen, zegt ze. ,,Je moet duidelijk zijn over je maatschappelijke waarden, zodat wanneer iemand zich op een manier gedraagt die er niet mee in overeenstemming is, je op een zelfverzekerde, maar niet kastijdende manier kunt zeggen: zo doen we dat hier niet.” Dus als een imam homoseksuelen bekritiseert, niet terugslaan door de islam een achterlijke godsdienst te noemen. ,,Dat hoef je niet te zeggen, dat is het hele punt”, zegt Clarkson. Burgers hebben zich aan de wetten van het land te houden en aanzetten tot haat is verboden. ,,Wanneer iemand over de schreef gaat, moet je er alleen voor zorgen dat je hem onder de juiste wet aanpakt.”

Voor de meeste immigranten is dat een aanvaardbaar beginsel, zegt Clarkson – vooropgesteld dat de wet voor iedereen gelijk is. Er moeten geen wetten zijn die, expliciet of impliciet, zijn gericht op een bepaalde bevolkingsgroep. Toen ze vijf jaar in Frankrijk woonde als cultureel attaché, verbaasde Clarkson zich over de discussie over een aparte wet om vrouwenbesnijdenis tegen te gaan. ,,Als je wetten hebt tegen verwonding, verminking of aanranding is een aparte wet niet nodig. Je gaat ze niet speciaal aanwijzen en zeggen: als je iemand verminkt aan zijn linkerenkel en je bent moslim, dan is deze wet tegen jou.”

,,Onze politici zeggen al honderd jaar: als je naar Canada komt, word je een Canadees”

Dat westerse landen wel hiertoe geneigd zijn, wijt Clarkson aan ,,irrationaliteit en onwetendheid”. ,,Mensen hebben het over extremisten, maar er zijn extremisten in alle godsdiensten. Bij de godsdienst die we zelf het beste kennen zijn we in staat om extreme dingen eruit te filteren. In het geval van de islam kunnen we dat niet, omdat we de beginselen ervan niet eens kennen.”

Dé sleutel tot succesvolle integratie, zegt Clarkson, is openbaar, gemengd onderwijs. Volgens het Canadese bureau voor Statistiek gaat 95 procent van alle Canadese scholieren naar openbare scholen. Canada onderscheidt zich wat dat betreft van de Verenigde Staten, waar de elite zijn kinderen naar privé-scholen stuurt. Daar komen ze niet in aanraking met kinderen van een andere achtergrond. Clarkson: ,,Openbaar onderwijs zorgt ervoor dat er geen barrières zijn voor nieuwkomers om bij de samenleving betrokken te worden. Zodra je arriveert kun je naar school, want het is gratis. En de meeste mensen vinden dat opmerkelijk; mensen uit India en Afrika kunnen nauwelijks geloven dat ze dit onderwijs kunnen krijgen als dienst van de overheid.”

Onderwijs is volgens Clarkson ook het antwoord op wat er minder goed gaat in Canada. Zo is de afgelopen jaren de inkomenskloof tussen autochtonen en allochtonen gegroeid. En de misdaadcijfers in de Canadese steden gaan omhoog – een teken van verstoring van de sociale vrede. Daarom, zegt Clarkson, moet er meer worden geïnvesteerd in het openbaar onderwijs, bijvoorbeeld om langere openingstijden van scholen mogelijk te maken, en die te laten functioneren als ‘activiteitencentra’.

Clarkson is ervan overtuigd dat als je immigranten een gemengde omgeving verschaft, ze over het algemeen willen integreren – in tegenstelling tot wat soms wordt aangenomen. ,,Mensen die niet uit een bepaalde etnische groep komen denken soms: oh, als jij een Gronk bent, en je komt uit Gronkonië, dan wil jij natuurlijk altijd met Gronks zijn. En je wilt altijd Gronks voedsel eten, enzovoort. Maar dat hoeft helemaal niet zo te zijn. Er is een groot percentage mensen dat dat helemaal niet wil. Als ze zich terugtrekken in hun eigen getto’s, is dat omdat ze geen volwaardige plaats krijgen in de samenleving waarvan ze deel zouden moeten worden.”

Dat betekent niet dat de band met de eigen gemeenschap helemaal verdwijnt. Na elke EK-wedstrijd in Portugal ging een andere groep – Portugezen, Grieken – toeterend de straten van de Canadese steden op. Latere generaties vereenzelvigen zich echter minder met hun etnische oorsprong, zegt Clarkson, en laten het koppelteken in hun nationaliteit – Italiaans-Canadees, Chinees-Canadees, Pakistaans-Canadees, Pools-Canadees – steeds vaker los. Bij volkstellingen noemt een steeds groter deel van de Canadese bevolking, gevraagd naar zijn etnische achtergrond, zichzelf eenvoudigweg ‘Canadees’. Sociologen hebben daarom geopperd dat Canada bezig is aan de vorming van een nieuwe etniciteit: de Canadese, een nationaliteit die minder dan welke andere ter wereld is gebonden aan één bepaald ras.

Clarksons eigen familie is er een voorbeeld van. ,,Ik heb twee dochters en die zijn half Chinees, een kwart joods en een kwart Schots”, vertelt ze. ,,Zij zijn getrouwd, en nu heb ik kleinkinderen die een kwart Chinees zijn, een achtste Joods, half Schots en een van hen is een kwart Slowaaks. De generatie van mijn achterkleinkinderen, ik weet niet wat die zal zijn. Het wordt van alles en nog wat.”

Dit is het slot van de serie Het gezicht van Canada, over het nieuwe Canadese elan. Eerdere delen verschenen op 22 juni, 26 juni en 8 juli.

This post is also available in: Engels

One Response to ‘Zo doen we dat hier niet’: Adrienne Clarkson over de Canadese Droom

  1. […] die er gebruikelijk zijn om nieuwe landgenoten welkom te heten. Maar ook in de rol van het onderwijs, want integratie begint in Canada bovenal op […]

Laat een reactie achter bij Minister Verdonk bezoekt Toronto voor praktijkles integratie | Standplaats Canada Cancel reply

Your email address will not be published. Required fields are marked *