Sinds de ramp met de Titanic brengt de Internationale IJsbergpatrouille ijsbergen in kaart voor de scheepvaart op de Noord-Atlantische Oceaan. Ondanks nieuwe technologieën als satellieten en radar blijft het speuren naar ijsbergen tot op de dag van vandaag mensenwerk. Vooral de kleinere brokstukken zijn verraderlijk.

Door Frank Kuin

St. John’s. Vanuit de cockpit van een militair Herculesvliegtuig van de Amerikaanse kustwacht verschijnt Jacob Cass, luitenant-commandant van de Internationale IJsbergpatrouille, met een mededeling. ,,Vooruit op links,’’ roept hij uit boven het lawaai van het toestel, in vlucht voor de kust van het Canadese Newfoundland. ,,IJsberg!’’

Aan de linkerzijde van het patrouillevliegtuig – vliegeniers spreken niet van bakboord – doemt een stralende witte massa op, dobberend in de Noord-Atlantische Oceaan voor de Canadese kust. De driehoekige bovenkant van het statige gevaarte loopt licht af, er staan meertjes op, en aan een kant loopt een forse geul met zeewater. Golven spatten tegen de glimmende ijsmassa aan.

IJsberg in de Noord-Atlantische Oceaan vanuit het vliegtuig van de Internationale IJsbergpatrouille.

,,Het is een grote, tafelvormige ijsberg’’, zegt ijswaarnemer Will Moran na een rondje om de berg: tussen 120 en 200 meter in lengte aan het wateroppervlak. De positie van de berg komt min of meer overeen met waar hij was verwacht sinds de vorige keer dat hij is waargenomen, op basis van een computermodel dat onder meer stroming en smeltsnelheid in overweging neemt, legt Moran uit. ,,Hij ligt op koers.’’

Met informatievergaring als deze brengt de International Ice Patrol (IIP) ijsbergen van groot tot klein in kaart voor schepen op de drukke vaarroute tussen Europa en Noord-Amerika. Doel van de Internationale IJsbergpatrouille is om schepen te behoeden voor aanvaringen met de rotsharde witte obstakels – en herhaling te voorkomen van een ramp als die met de Titanic, dit weekeinde precies honderd jaar geleden.

De ramp, veroorzaakt door de meest beruchte ijsberg uit de geschiedenis, was de directe aanleiding voor de oprichting van de IJsbergpatrouille. Sinds 1913 verkent de organisatie, gevormd op initiatief van scheepvaartlanden waaronder Nederland, het noordwestelijke gebied van de oceaan dat bekend staat als ‘Iceberg Alley’ wegens het gevaar van overstekende ijsbergen – brokken ijs die vanaf de gletsjers van Groenland en noordelijk Canada worden aangevoerd langs de kust van Newfoundland, en zuidwaarts de oceaan opdrijven.

Aanvankelijk werd dat verkenningswerk gedaan door marineschepen, de laatste decennia door vliegtuigen van de Amerikaanse kustwacht. Die voeren de patrouilles uit tot op de dag van vandaag – want ondanks de opkomst van geavanceerde technologie sinds de ondergang van de Titanic, waaronder radar en satellieten, blijft de waarneming van ijsbergen op volle zee tot op zekere hoogte mensenwerk. Satellietfoto’s worden wel geraadpleegd, maar daarop is vaak het verschil niet waarneembaar tussen ijsbergen en schepen. Bovendien zitten wolken in de weg.

Dus vliegt de IIP elk ijsbergenseizoen, ongeveer van februari tot juli of augustus, regelmatig uit vanaf St. John’s in Newfoundland om het deel van de oceaan met gevaar op ijsbergen uit te kammen. De nadruk ligt daarbij op het gebied ten zuiden van de 48ste breedtegraad, want ijsbergen die die lijn oversteken vormen het grootste gevaar voor de scheepvaart.

Herculesvliegtuig van de Amerikaanse kustwacht, waarmee de Internationale IJsbergpatrouille vliegt vanuit St. John’s.

,,Uit ervaring hebben we geleerd dat waarschuwingen de beste methode zijn om het gevaar van ijsbergen te bestrijden’’, zegt Lisa Mack, commandant van de IIP. Experimentele pogingen in de vorige eeuw om ijsbergen te vernietigen met bommen of explosieven zijn mislukt. ,,We gebruiken een combinatie van verkenning en voorspelling om dagelijks een grens vast te stellen van het gebied waarin ijsbergen voorkomen. Die leveren we aan schepen in het gebied.’’

In samenwerking met de Canadian Ice Service bepaalt de IIP elke dag de zogeheten ‘Limits of all known ice’ (LAKI), de grens van al het bekende ijs. Schepen wordt aangeraden om zo mogelijk om die grens heen te varen, al is dat niet verplicht. ,,Als de weeromstandigheden goed zijn, kunnen ze ervoor kiezen om door het gebied te gaan, bij slecht weer kunnen ze omvaren’’, zegt Mack. ,,De informatie die we leveren helpt kapiteins om het beste besluit te nemen.’’

Met succes, want sinds de ramp met de Titanic is geen enkel trans-Atlantisch schip buiten de LAKI in aanvaring gekomen met een ijsberg. Binnen de LAKI komen aanvaringen nu en dan wel voor. Zo liep in 2010 een schip flinke boegschade op bij een aanvaring met een ijsbrok; niemand raakte gewond. Het blijvende gevaar van ijsbergen werd bovendien in 2007 geïllustreerd door het ongeluk met het cruiseschip M/S Explorer, dat zonk voor de kust van Antarctica; alle opvarenden werden gered.

In tegenstelling tot een eeuw geleden gaat het belangrijkste gevaar van ijsbergen nu eerder uit van kleine bergen en brokstukken dan van torenhoge gevaartes. Deze kleine bergen, zogenoemde ‘growlers’ en ‘bergy bits’, zijn verraderlijk omdat ze makkelijk ontsnappen aan het oog – en aan de radar van schepen. Zeker op ruige zee zijn kleine ijsbergen moeilijk te onderscheiden van witte golftoppen. Maar omdat ze zoals alle ijsbergen voor het overgrote deel onder water liggen, kunnen ze wel flinke schade toebrengen, zegt Mack. ,,Over kleine ijsbergen maken we ons de meeste zorgen.’’

Voor de Internationale IJsbergpatrouille was het afgelopen weekeinde echter een mijlpaal om bij stil te staan. Zaterdag vloog Mack over de wraklocatie van de Titanic en wierp ze een krans uit. Bloemen en rozenblaadjes daalden neer op de plek van de ramp die aan ruim 1.500 mensen het leven kostte: 41 graden noorderbreedte, 50 graden westerlengte, ongeveer 400 kilometer ten zuiden van Newfoundland.

De herdenking van de ramp met de Titanic ,,onderstreept het doel van onze missie’’, zegt Mack. ,,Als direct gevolg van de Titanic hebben we veel meer veiligheidsvoorschriften voor de scheepvaart. Daardoor is zeevaart nu veel veiliger dan toen. Het is tragisch dat het zoveel mensenlevens heeft gekost om de veranderingen tot stand te brengen. Maar het was niet voor niets; de Titanic heeft ook positieve gevolgen gehad.’’

IJsberg voor de kust van Newfoundland, gezien vanuit het vliegtuig van de Internationale IJsbergpatrouille.

Brokken ijs van gletsjers in Groenland

IJsbergen in de Noord-Atlantische Oceaan zijn over het algemeen afgebroken stukken ijs van de gletsjers van westelijk Groenland; elk jaar ‘kalven’ er 20.000 tot 40.000 af, in allerlei vormen en maten. De blokken dichtbevroren zoetwater doen er twee à drie jaar over om naar het zuiden te drijven, langs Newfoundland de drukke vaarstrook van de oceaan op. Slechts een fractie van alle ijsbergen haalt de 48ste breedtegraad.

Na een aantal drukke ijsbergseizoenen met honderden ijsbergen ten zuiden van ‘48’, inclusief een piek van meer dan 1.200 in 2009, passeerde de afgelopen twee jaar geen enkele ijsberg die breedtegraad. Dit seizoen zijn er tot nog toe meer dan 100 gesignaleerd.

Die pieken en dalen hebben volgens Luc Desjardins, ijsbergexpert van de Canadian Ice Service in Ottawa, te maken met allerlei factoren, waaronder stromingen, wind en temperaturen in het noorden, de oorsprong van ijsbergen. Aan klimaatverandering wil hij het niet toeschrijven. ,,We zien enorme fluctuaties in het aantal ijsbergen dat afdaalt’’, zegt hij. ,,Het is onmogelijk om daar een trend in te ontdekken.’’

Desjardins volgt met belangstelling de brokstukken van een gigantisch ‘ijseiland’ dat in de zomer van 2010 afbrak van de Petermanngletsjer in westelijk Groenland. Een aantal grote stukken is vastgelopen in noordelijke wateren, kleinere brokken zijn verder afgedreven naar het zuiden. Het is mogelijk dat delen van dat ijseiland in de komende periode als ijsbergen ten zuiden van de 48ste breedtegraad verschijnen.

This post is also available in: Engels

Tagged with:
 

One Response to Kleine ijsbergen zijn het gevaarlijkst, honderd jaar na de Titanic

  1. […] weg afgelegd. Ze zonken met de wrakstukken van de Titanic nadat het stoomschip honderd jaar geleden voor de kust van Newfoundland in botsing kwam met een ijsberg tijdens haar eerste vaart van Southampton naar New York. Decennialang bleven ze in het donker liggen […]

Geef een reactie

Your email address will not be published. Required fields are marked *