De sociaal-democratische New Democratic Party geldt voor het eerst als serieuze uitdager van Conservatieven en Liberalen bij de Canadese parlementsverkiezingen. Wegens de partijkleur wordt de opkomst van de NDP omschreven als een ‘oranje golf’. Vooral in de provincie Québec is steun voor de partij explosief gegroeid dankzij de populaire leider Jack Layton.

Door Frank Kuin

MONTREAL. De deur van een oranje campagnebus gaat open bij een markt in de Canadese stad Montreal, en daar is de man op wie een menigte kiezers heeft gewacht: Jack Layton, leider van de sociaal-democratische New Democratic Party (NDP), de onverwachte ster van de campagne voor de Canadese parlementsverkiezingen van vandaag.

„De volgende premier van Canada”, roept een aanhanger, terwijl Layton, een 60-jarige politieke veteraan, een rondgang met een wandelstok begint. Er worden plakkaten omhoog gehouden met teksten als ‘Travaillons Ensemble’ (Samen aan het werk) en ‘We can do this’ – een referentie aan Obama’s ‘Yes we can’. Mensen scanderen „Jack, Jack!”

„Samen kunnen we een hoop veranderen”, roept Layton, die in enkele weken omhoog is geschoten in de peilingen, van een hopeloze positie als leider van een kleine oppositiepartij tot een geduchte concurrent die de regerende Conservatieven van premier Stephen Harper op de hielen zit. „De verandering begint met uw stem!”

NDP-leider Jack Layton (rechts) met parlementslid Thomas Mulcair (links) en kandidaat Tyrone Benskin (midden) tijdens een verkiezingsrally in Montreal op 1 mei 2011.

Layton is de plotselinge aanvoerder van wat sommigen omschrijven als een „democratische revolutie” in Canada – een volksbeweging die het traditionele tweepartijenstelsel resoluut verwerpt. Zijn verrassende opmars tot een serieuze kanshebber heeft de verkiezingen, waarop aanvankelijk zo goed als niemand zat te wachten, het karakter gegeven van een onvoorspelbare race waarin elke stem telt.

Het is een onwaarschijnlijke ommekeer voor Layton, die herstellende is van prostaatkanker en een heupoperatie. Al ruim acht jaar leidt hij de NDP, een kleine linkse partij die bijna vijftig jaar bestaat maar nooit kans maakte op regeringsmacht. Die is sinds de vorming van Canada in 1867 beurtelings in handen van twee oude partijen, de Conservatieven en de Liberalen. Harpers kabinet viel eind maart over een motie van wantrouwen van de Liberalen.

Bij het begin van de huidige campagne werd de race dan ook voorgesteld als een zoveelste keuze tussen die twee. Harper, die sinds 2006 regeert met een parlementaire minderheid, heeft het electoraat gevraagd om een stabiele meerderheid, om zijn beleid van economisch herstel te kunnen voortzetten. Hij waarschuwt voor een „roekeloze coalitie” van oppositiepartijen die tegen hem zal samenspannen als hij vandaag geen meerderheid krijgt.

Ook volgens Michael Ignatieff, de leider van de Liberalen, hebben kiezers een keuze tussen twee opties. „Er is een blauwe deur en een rode deur”, zei hij, verwijzend naar de partijkleuren van de Conservatieven (blauw) en de Liberalen (rood).

Probleem voor de twee leiders is dat het Canadese politieke stelsel al jaren niet goed werkt, en daarom geen vertrouwen wekt onder veel kiezers. Wegens versplintering heeft sinds 2004 geen van de partijen een meerderheid behaald van de 308 zetels in het Lagerhuis in Ottawa. Canada wordt sindsdien geregeerd door onstabiele minderheidskabinetten; de verkiezingen zijn de vierde in zeven jaar. Coalitiekabinetten zijn er niet gebruikelijk.

In de NDP zien velen een partij „die nooit aan de macht is geweest, en daarom schone handen heeft”

„Mensen zijn op zoek naar alternatieven”, zegt Antonia Maioni, een politicoloog aan de Universiteit McGill in Montreal. „Canadezen maken zich zorgen over hoe het eraan toegaat in Ottawa. Ze zoeken een alternatief voor de Conservatieven, en vinden dat niet in de Liberalen.” In de NDP, met Laytons joviale boodschap van samenwerking, zien velen een partij „die nooit aan de macht is geweest, en daarom schone handen heeft”.

De opzienbarende opmars van Layton in de peilingen begon enkele weken geleden in de overwegend Franstalige provincie Québec, waar kiezers plotseling het separatistische Bloc Québécois de rug toekeren. Sindsdien is de rage overgeslagen naar andere delen van het land. Wegens de partijkleur van de NDP wordt het fenomeen omschreven als een „oranje golf”.

Tot gisteren aan toe leek er geen eind te komen aan de groei van de partij in de peilingen – ondanks waarschuwingen van Harper dat „een NDP-regering belastingen zal verhogen en het economisch herstel in gevaar zal brengen”. En ondanks waarschuwingen van Ignatieff dat de meeste kandidaten van de NDP „niet klaar zijn voor de macht”.

Aanhangers van Layton verwerpen de aanvallen. „Een sterke NDP is geweldig voor de democratie”, zegt Gabrielle Bouchard, een kiezer in de menigte in Montreal. „Jack is bereid om samen te werken met anderen, en compromissen te sluiten.”

De grote vraag is in hoeverre een procentuele sprong in steun voor de sociaal-democraten zich vandaag zal vertalen in zetelwinst in het kiesdistrictenstelsel. „Hopelijk worden ze de grootste oppositiepartij, dat zou al buitengewoon zijn”, zegt kiezer Jack Bradley. „Wat Layton in deze campagne heeft bereikt is ongelofelijk, mensen beschouwen de NDP nu als een serieuze optie.”

Tagged with:
 

2 Responses to Layton wekt oranjegekte bij Canadese verkiezingen

  1. […] Canada een absolute meerderheid behaald. De sociaaldemocratische New Democratic Party (NDP) boekte een enorme doorbraak en wordt de grootste […]

  2. […] van ‘Jack’ tijdens de verkiezingscampagne. In de Franstalige provincie Québec klom de NDP door ‘Jackmania’ van 1 parlementslid tot […]

Geef een reactie

Your email address will not be published. Required fields are marked *