Canada verdoezelt zijn dode soldaten

De Canadese regering wil dat de media minder aandacht besteden aan de militairen die omkomen in Afghanistan. Ook de vlag mag niet steeds halfstok hangen. Critici vergelijken het nieuwe beleid met het omstreden Amerikaanse besluit om geen beelden vrij te geven van doden in Irak.

Door Frank Kuin

Toronto. Zonder dat de Canadese bevolking er rechtstreeks getuige van kon zijn, zijn gisteren de lichamen van vier omgekomen Canadese militairen teruggebracht uit zuidelijk Afghanistan naar Canada. Op bevel van de regering in Ottawa werden de media geweerd van een luchtmachtbasis in de provincie Ontario, waar de doodskisten gisteravond aankwamen. Dat besluit heeft geleid tot een storm van beschuldigingen dat het kabinet de oplopende tol van de missie in de provincie Kandahar probeert te verbergen.

De Canadese minister van Defensie, Gordon O’Connor, liet weten dat de terugkomst van slachtoffers voortaan zal worden behandeld als een privé-aangelegenheid voor familieleden. In de afgelopen jaren was een gewoonte ontstaan om vrij uitgebreid aandacht te besteden aan de terugkeer van omgekomen militairen. Het besluit om dat niet meer toe te staan werd door critici vergeleken met het omstreden Amerikaanse beleid om geen beelden vrij te geven van doden in Irak. Er zijn geen aanwijzingen dat familieleden om de stap hebben gevraagd.

De regering van premier Stephen Harper (Conservatieve Partij) kwam gisteren in het Lagerhuis in Ottawa onder vuur te liggen wegens het mediaverbod. Het is „absoluut on-Canadees’’, zei Ujjal Dosanjh, defensiewoordvoerder van de oppositionele Liberalen. „Het is buitengewoon verontrustend dat deze regering een aspect overneemt van de werkwijze van president Bush.’’ Volgens Jack Layton, leider van de sociaal-democratische NDP, probeert Harper „de offers die worden gebracht te verbergen voor de Canadese bevolking, en dat is verkeerd.’’

Ceremonie voor de vier omgekomen militairen op de basis in Kandahar. Foto Master Corporal Doug Desrochers

De vier soldaten kwamen zaterdagochtend om bij een bomaanslag op een Canadees konvooi bij Kandahar, waar zo’n 2.000 Canadese militairen zijn gestationeerd om veiligheid te bieden tegen strijders van Al-Qaeda en het voormalige Talibaanregime. De provincie Kandahar grenst aan Uruzgan, waar Nederlandse militairen soortgelijk werk gaan doen. De dood van de vier Canadezen evenaart de zwaarste tol in één dag voor het leger, sinds Canada in de jaren vijftig in Korea vocht. Tot dusver zijn zestien Canadezen omgekomen in Afghanistan.

Het incident heeft de aandacht gevestigd op een nieuw beleid voor dodelijke slachtoffers van de missie, die slechts voorzichtige steun geniet van de Canadese bevolking. Naast het mediaverbod besloot de regering dat vlaggen op het parlement en andere federale overheidsgebouwen voortaan niet meer halfstok worden gehangen voor individuele slachtoffers. Alleen op het ministerie van Defensie en op militaire bases gaan de vlaggen nog halfstok als er doden vallen in Afghanistan, verklaarde O’Connor.

Dat besluit is conform het traditionele protocol dat gevallen soldaten worden herdacht op Remembrance Day (11 november). Alleen op Remembrance Day gaan de vlaggen in het hele land halfstok gaan, luidde de uitleg. De gewoonte om voor individuele slachtoffers de vlag op het parlementsgebouw halfstok te hangen ontstond pas in 2002, toen een groep Canadese militairen in Afghanistan bij vergissing werd gebombardeerd door een Amerikaanse straaljagerpiloot. Sindsdien is dat eerbetoon regelmatig herhaald, maar daarmee wordt „een oneerlijk onderscheid aangebracht tussen degenen die zijn omgekomen in Afghanistan en degenen die zijn gedood bij andere conflicten’’, aldus O’Connor.

„Een nationale show van rouw voor elke soldaat suggereert dat het land op zijn grondvesten schudt’’

Het feit dat de vlaggen niet omlaag gingen voor de laatste vier slachtoffers leidde echter tot grote verontwaardiging. Critici verwijten de regering gebrek aan respect en zien het besluit als een poging om een telkens terugkerende staat van rouw te ontwijken. „Voor elke gevallen soldaat de vlag halfstok hangen zou een dagelijkse herinnering zijn aan de tol van het regeringsbeleid’’, aldus een briefschrijver uit Niagara-on-the-Lake.

Het besluit werd echter ook verdedigd. De krant The Globe and Mail wees er op dat Canadese doden „bijna routine worden’’ in Afghanistan, en dat de bevolking zich moet harden tegen het feit dat er meer doden zullen vallen. „Een nationale show van rouw over elke soldaat die omkomt suggereert dat het land op zijn grondvesten schudt. Dat is niet het signaal dat Canada wil afgeven in een tijd dat onze soldaten het opnemen tegen een meedogenloze vijand.’’

Overigens is parlementaire steun voor de missie in Afghanistan niet in gevaar. De Conservatieven hebben sinds zij begin dit jaar aan de macht kwamen verklaard niet te zullen weglopen van de gevaarlijke operatie. De missie werd aangegaan door de vorige, Liberale regering. De Liberalen vormen nu de grootste oppositiepartij en steunen eveneens de Canadese aanwezigheid in Afghanistan.