Het Canadese Montreal neemt de fakkel over als World Book Capital. De taalbarrière voelde er tot voor kort als een ijzeren gordijn. Maar auteurs van immigrantenafkomst hebben de literatuur in de franstalige enclave van Noord-Amerika nieuw bloed gegeven. ,,We zijn een land van de toekomst.”
Door Frank Kuin
MONTRÉAL. De Canadese stad Montréal is met ingang van volgende week een jaar lang de eerste Noord-Amerikaanse ‘wereldhoofdstad der boeken’. Komend weekeinde gaat het jaar van start met een festival rond boeken en lezen in het centrum van de stad, waaraan ongeveer 185 auteurs en andere artiesten meewerken. De start van het evenement, bedoeld om lezen te bevorderen en het uitgeverswezen te stimuleren, valt samen met de internationale dag van het boek en het auteursrecht. De Canadese editie zal onder meer de opening omvatten van een nieuwe Grande Bibliothèque in Franstalig Montréal.
De Grande Bibliotheque in Montreal.
Hoewel Toronto zich de afgelopen jaren heeft ontpopt als de hoofdstad van de Canadese literatuur – met internationale namen als Margaret Atwood en Michael Ondaatje – wil Montreal zich profileren als een tweetalig centrum van boeken met een hoofdrol voor het Frans. Onder de thema’s die komend weekeinde aan de orde komen zijn dan ook de wisselwerking tussen verschillende taalgroepen, en de invloed van immigrantenauteurs op de literaire wereld van Québec, de francofone enclave in Noord-Amerika.
,,Het is een onwaarschijnlijke keuze, maar ook een interessante keuze”, zegt Josh Freed, een Engelstalige schrijver. ,,Montréal is een stad die schrijft in twee talen, leest in twee talen en leeft in twee talen. Linguïstisch gezien krijg je hier altijd twee voor de prijs van één.” Freed leidt dit openingsweekeinde een paneldiscussie over vertaling van literatuur, met medewerking van auteurs als Neil Bissoondath, die hun eigen werk in hun tweede taal hebben teruggelezen. Want hoewel de meeste auteurs elkaars taal spreken, is het wat anders om in de andere taal te schrijven, aldus Freed. ,,De grote vraag is altijd: wordt je werk vertaald, wordt je werk geïnterpreteerd, of wordt je werk herschreven? We zullen zien”, zegt hij.
Frans- en Engelstaligen werden the Two Solitudes genoemd
Tot niet zo lang geleden was de taalbarrière in Montréal bijna een ijzeren gordijn, een voortdurende bron van antagonisme. Frans- en Engelstaligen werden hier ooit the Two Solitudes genoemd – ‘de twee afgezonderden’ die, hoewel gemengd in een stad, volkomen langs elkaar heen leefden. Zo kon Engelstalig Montreal de plaatselijke schrijver Mordecai Richler beschouwen als een held, terwijl Franstalig Montréal niets van hem moest hebben.
In de Grande Bibliotheque van Montreal.
Dat is veranderd, meent Freed. Ook Franstaligen zijn nu trots op het internationale succes van Richler, auteur van onder meer Barney’s Version. Omdat het Frans decennialang is gestimuleerd door middel van taalwetten, wordt het nu veel minder als een bedreigde taal beschouwd. Daardoor hoeft het Engels niet meer zo angstvallig te worden weggemoffeld. ,,De afgezonderden hebben elkaar leren begrijpen”, zegt Freed. ,,Tien jaar geleden zou ik waarschijnlijk niet eens gevraagd zijn om aan de viering van de wereldhoofdstad der boeken mee te doen.”
Daarbij speelt ook een rol dat de Franstalige literatuur in Québec sterker is geworden in de afgelopen twintig jaar, zegt co-organisator Jean Fugère. ,,Twintig jaar geleden moest een schrijver uit Québec naar Frankrijk om erkend te worden, maar dat is niet meer het geval”, zegt hij, verwijzend naar plaatselijke auteurs als Marie Laberge en Michel Tremblay. De dynamiek van de culturele tegenstelling is bovendien grondig veranderd door de komst van immigranten die zich in de literaire wereld van Canada hebben gemengd. ,,We hebben schrijvers uit Haïti, uit Libanon, uit de Verenigde Staten, uit Brazilië”, zegt Fugère. Als voorbeelden noemt hij Dany Laferrière, van oorsprong uit Haïti, en Ying Chen, oorspronkelijk een Chinese. ,,Zij hebben onze literatuur nieuw bloed gegeven. We zijn een land van de toekomst.”
Share
Nederlands 
