Voor jongeren in Canada is het belangrijk Canadees te zijn: burger van een multiculturele samenleving die zich op fundamentele punten onderscheidt van de Amerikaanse. ,,Ze realiseren zich: hé, wat interessant, we zijn anders.” Het land is opeens cool.

Door Frank Kuin

OTTAWA. William Murray is trots op zijn Canadese identiteit. De jonge Canadees, beleidsmedewerker in Ottawa, hecht sinds tien à vijftien jaar steeds sterker aan de basiswaarden van de Canadese samenleving, zegt hij – principes als gelijke kansen voor iedereen, sociale rechtvaardigheid en een collectief stelsel van gezondheidszorg. Murray, een fervent ijshockeyer die van de winter houdt, geniet bovendien van ,,een nieuw kosmopolitisme” dat hij waarneemt in de grote steden van Canada.

Het Gezicht van CanadaHij heeft ook een Amerikaans paspoort — zijn moeder komt uit de VS — maar Murray en zijn vrouw hebben ervoor gekozen om in Canada te blijven. In de VS zouden ze wellicht meer geld kunnen verdienen, maar ,,de kwaliteit van het leven is onovertroffen” in Canada, meent hij, verwijzend naar minder criminaliteit, minder spanningen tussen rassen, en minder problemen rond gezondheidszorg.

Murray omschrijft zichzelf als ,,een kind van Trudeau” een verwijzing naar Pierre Trudeau, de liberale premier van Canada van 1968 tot 1984, onder wiens bewind Canada officieel tweetalig en multicultureel werd. Trudeau introduceerde een verlicht Handvest op Rechten en Vrijheden bij de Canadese grondwet, dat opmerkelijk snel heeft geleid tot een diepgeworteld geloof in gelijke rechten voor iedereen, ongeacht ras of religie. De meeste Canadezen geloven oprecht in die principes, meent Murray. ,,Het is misschien idealistisch, maar het is ook gemeend.”

Hij is niet alleen. De jongere generatie Canadezen legt een groeiend zelfbewustzijn aan de dag over wat het betekent Canadees te zijn. Opgegroeid in de cultuur van het Handvest bepalen jonge Canadezen, samen met nieuwkomers, in toenemende mate het gezicht van Canada – niet langer de stoffige, negentiende-eeuwse gelegenheidsfederatie gevormd rond het onspectaculaire motto ‘vrede, orde en goed bestuur’, maar een bruisende, multiculturele samenleving die meer dan welke ook ter wereld streeft naar een egalitaire maatschappij gebaseerd op harmonisatie, tolerantie en respect.

Harmonisatie, zei Beverley McLachlin, voorzitter van het Canadese Hooggerechtshof in Ottawa onlangs, ,,karakteriseert het moderne Canada, vormt ons denken en ons beleid jegens vrouwen, indianenvolken en de overvloed aan rassen en culturen die Canada vormen in de 21ste eeuw.” Het is de basis van de Canadese Droom, een ideaal dat minder dan de Amerikaanse is gericht op individuele materiële rijkdom, en meer op sociale eendracht. Vergeleken met Amerikanen hechten Canadezen meer waarde aan een sociaal netwerk voor mensen die achterblijven. En ze zijn ook bereid daarvoor te betalen.

,,Harmonisatie karakteriseert het moderne Canada”

Historisch gezien zijn die waarden geschapen door de noodzaak compromissen te sluiten tussen culturele groepen (Engels en Frans, in het begin), en de realiteit van het onherbergzame klimaat. Elke eenzame bonthandelaar of reiziger in het Canada van voorbije eeuwen of decennia wist dat hij op elk moment kon stranden in een eindeloze wildernis van sneeuw en ijs, en dat hij aangewezen zou kunnen zijn op de naastenliefde van een vreemdeling. Dat schiep gemeenschapszin, ondanks gebrek aan culturele cohesie.

In de afgelopen jaren zijn Canadezen er bovendien van overtuigd geraakt dat de gekoesterde welvaartsstaat die ze sinds de Tweede Wereldoorlog hebben opgebouwd – en de bijbehorende, hogere belastingtarieven – geen belemmering hoeven te vormen voor economische voorspoed.

Popconcert ter gelegenheid van Canada Day (1 juli), de verjaardag van het land, voor het parlement in Ottawa.

Popconcert ter gelegenheid van Canada Day (1 juli), de verjaardag van het land, voor het parlement in Ottawa.

Onder voormalig premier Jean Chrétien en zijn minister van Financiën, de huidige premier Paul Martin, werd de Canadese economie grondig hervormd. De Canadese overheidsfinanciën, tien jaar geleden vergeleken met die van een Derdewereldland door de Wall Street Journal, werden verlost van chronische begrotingstekorten; de torenhoge staatsschuld werd aanzienlijk verlaagd. Sociale voorzieningen leden eronder, maar bleven gehandhaafd.

Geholpen door vruchtbare vrijhandel met de VS gaat het Canada al jaren voor de wind, maar hierin schuilt een opmerkelijke paradox. Ondanks de groeiende economische en culturele integratie tussen de twee landen, lopen de waarden van Canadezen in toenemende mate uiteen van die in de VS, zegt Michael Adams, president van het onderzoeksbureau Environics en auteur van Fire and Ice: The United States, Canada and the myth of converging values, een sociologische studie naar de waarden in de twee landen.

,,We zijn er trots op dat we aan alle waarden gelijke waarde hechten”

In tegenstelling tot wat vaak wordt aangenomen sinds de twee landen een vrijhandelsverdrag sloten aan het einde van de jaren tachtig, gaan Canadezen niet steeds meer lijken op ,,Amerikanen in winterjassen,” zegt Adams. Gebaseerd op vergelijkend opinieonderzoek over meerdere jaren stelt Adams dat ,,een aanvankelijk conservatieve maatschappij als Canada een autonoom, flexibel, tolerant en sociaal liberaal volk heeft voortgebracht, terwijl een aanvankelijk liberale maatschappij als de VS heeft geleid tot een volk dat, relatief gezien, materialistisch is, intolerant, sociaal conservatief, en neerbuigend tegenover traditionele autoriteiten.”

Recentelijk is dat Canadese karakter tot uiting gekomen bij liberale beleidsinitiatieven als decriminalisering van het bezit van kleine hoeveelheden marihuana, en een experiment met een kliniek in Vancouver waar junks onder toezicht harddrugs kunnen spuiten – ondenkbaar ten zuiden van de grens. Deze projecten hebben Canadezen ,,wakker geschud,” meent Adams. ,,Ze realiseren zich: hé, wat interessant, we zijn anders, en deze verschillen aan de oppervlakte weerspiegelen de waarden van de Canadese bevolking.”

Dat perspectief komt tot uiting in een uiterst populaire reclameboodschap van het biermerk Molson Canadian, waarin een jonge Canadees wat onwennig, maar met verve, zijn trots op zijn land uitdraagt:

Niet iedereen onderschrijft overigens die Canadese koers; volgens critici is Canadese tolerantie meer een doorgeschoten relativisme, een gebrek aan een stevig moreel kompas zoals de Amerikanen dat kennen. ,,Onze waarden zijn dat we geen waarden hebben,” schreef de conservatieve columnist Mark Steyn niet lang geleden in de Canadese krant National Post. ,,We zijn er trots op dat we aan alle waarden gelijke waarde hechten.”

Volgens The Economist is Canada cool.

Volgens The Economist is Canada cool.

Buitenlandse waarnemers zien in de Canadese openheid echter een frisse wind. Het Britse weekblad The Economist bestempelde het land onlangs als ,,vrij cool”.

Tot op zekere hoogte dankt Canada dat nieuwe imago aan George W. Bush. In vergelijking met het neoconservatieve bewind in Washington oogt Canada, in al zijn gematigdheid, verlicht progressief. Toch is het opmerkelijk dat Canada, wiens belangen meer dan welk ander land ook overeenkomen met die van de VS, hardnekkig heeft geweigerd om zich te laten bekeren tot de nieuwe waarden in Amerika, ook na 11 september 2001. Een opiniepeiling van een Canadees weekblad wees eerder dit jaar uit dat slechts 15 procent van de Canadese bevolking in november op Bush zou stemmen als men daar de kans toe had.

Critici van het Canadese nationalisme ergeren zich aan dergelijke uitingen van een mild, maar diepgeworteld anti-Amerikanisme in Canada. ,,Het is hypocriet,” zegt Andrew Cohen, specialist in Canadees-Amerikaanse betrekkingen aan Carleton University in Ottawa. ,,Canadezen voelen zich vrij om van de VS te vinden wat ze willen, zonder te erkennen dat 87 procent van onze exporten naar de VS gaan en dat Amerikaanse bedrijven een hoop banen leveren in Canada. Het is onvolwassen van dit land om enerzijds altijd maar kritiek te leveren op de Amerikanen en anderzijds te profiteren van de voordelen die het oplevert om hun buur te zijn.”

De grens tussen de Verenigde Staten en Canada, in Stansetad (Quebec) en Derby Line (Vermont).

De grens tussen de Verenigde Staten en Canada, in Stansetad (Quebec) en Derby Line (Vermont).

Een zeker anti-Amerikanisme zit de Canadezen echter in het bloed. Het land zelf is het antirevolutionaire bijproduct van de Amerikaanse Revolutie, en spiegelt zich voortdurend aan de VS. Volgens Cohen is het van belang om de overeenkomsten tussen de twee landen niet uit het oog te verliezen. ,,We denken hetzelfde over democratie, de vrije markt, de hand van de wet.” Canadese kiezers geloven echter dat er een wezenlijk verschil bestaat. Zij zien hun jonge land als het best bewaarde geheim van het continent, dat op een eigen wijze invulling geeft aan de belofte van de Nieuwe Wereld; een geslaagde combinatie van welvaartsstaat en multiculturele samenleving.

Premier Martin appelleert aan dat nieuwe bewustzijn bij zijn campagne tot herverkiezing, deze maand. Zijn Liberalen nemen het bij de verkiezingen op tegen de Conservatieven, die minder overheid en lagere belastingen bepleiten, naar Amerikaans model. Dat is on-Canadees, meent Martin. ,,Je kunt een land hebben als Canada of een land als de Verenigde Staten; die keuze kun je maken,” zei hij onlangs tijdens een campagnetoespraak. ,,Maar je kunt geen stelsel van gezondheidszorg hebben als het Canadese, en andere sociale programma’s als in Canada, bij een belastingniveau als dat in de VS. Wij zijn anders dan de Verenigde Staten. We willen anders zijn dan de Verenigde Staten. Wij willen Canada zijn. Wij zijn Canadezen en daar zijn we trots op.”

Dit is het eerste deel van de serie Het gezicht van Canada, over het nieuwe Canadese elan.

3 Responses to Canadees trots op verschil met VS

  1. […] Dit is het tweede deel van de serie Het gezicht van Canada, over het nieuwe Canadese elan. Het eerste deel verscheen op 22 juni. […]

  2. […] van de serie Het gezicht van Canada, over het nieuwe Canadese elan. Eerdere delen verschenen op 22 juni en 26 […]

  3. […] van de serie Het gezicht van Canada, over het nieuwe Canadese elan. Eerdere delen verschenen op 22 juni, 26 juni en 8 […]

Laat een reactie achter bij Gouverneur-Generaal Adrienne Clarkson over de Canadese Droom | Standplaats Canada Cancel reply

Your email address will not be published. Required fields are marked *