‘The Cosmos are back’, nu zonder Pelé

De New York Cosmos zorgden in de jaren 70 en 80 voor voetbalgekte in de Verenigde Staten. Nu is de pionier in het Amerikaanse profvoetbal terug. Zonder grote sterren zoals in de gloriedagen, maar met jonge spelers.

Door Frank Kuin

New York. Door een erehaag van cheerleaders komt een gloednieuw voetbalelftal het kunstgras op van een bescheiden stadion op Long Island bij New York. Eén voor één worden de spelers, gekleed in het wit en evenals AC Milan en Real Madrid gesponsord door luchtvaartmaatschappij Emirates, begroet door voetballegende Pelé. Bijna 12.000 toeschouwers juichen als de omroeper aankondigt: „The Cosmos are back!”

Even later is het zover: na een afwezigheid van 29 jaar wordt de eerste bal getrapt van een Amerikaanse profwedstrijd met de New York Cosmos, een reïncarnatie van de meest legendarische voetbalclub uit de geschiedenis van de Verenigde Staten. Ondanks scepsis van Amerikaanse voetbalkenners staat de prille ploeg voor een ambitieuze missie om de voetbalgekte in New York uit de jaren ’70 en ’80 nieuw leven in te blazen.

Jazeker, voetbalgekte in de Verenigde Staten, het land waar de wereldsport nooit echt wil doorbreken. De Cosmos vormden tijdens hun gloriedagen van 1975 tot 1984 een baanbrekende uitzondering op die regel. Hun thuiswedstrijden in het voormalige Giants Stadium trokken tienduizenden toeschouwers, vaak meer dan honkbal, met een hoogtepunt van bijna 78.000 in 1977. Sterspelers en bonzen gingen met beroemdheden als Mick Jagger naar de populairste nachtclub van de stad, Studio 54.

En de Cosmos hadden nogal wat sterspelers. Te beginnen met de Braziliaan Pelé, die van 1975 tot 1977 de spil vormde van de club. De Italiaanse topspits Giorgio Chinaglia werd in 1976 gecontracteerd. Een jaar later kwamen Franz Beckenbauer en de Braziliaan Carlos Alberto Torres naar New York.

De New York Cosmos in hun hoogtijdagen, met topspelers Pele en Giorgio Chinaglia.

Vanaf 1979 speelde oud-Ajacied Johan Neeskens vijf jaar voor de Cosmos, oud-Feyenoorder Wim Rijsbergen werd in 1981 door The New York Times omschreven als ,,de beste verdediger van de competitie’’ (zie kader). Zelfs Johan Cruijff speelde enkele proefwedstrijden, voordat hij tekende bij de Los Angeles Aztecs en later de Washington Diplomats. In totaal contracteerden de Cosmos spelers uit veertien landen.

,,De ploeg was een Verenigde Naties van voetballers, bijna elke positie was van een andere nationaliteit’’, zegt verslaggever Michael Lewis van BigAppleSoccer.com, die de Cosmos destijds versloeg. ,,Ze begonnen te winnen en het sloeg aan bij het grote publiek. Tienduizenden mensen kwamen op de wedstrijden af, zelfs in de regen. We dachten dat voetbal definitief was doorgebroken in de VS, het was pure magie.’’

Op initiatief van Steve Ross, topman het amusementsconglomeraat Warner, had de ploeg zich binnen enkele jaren een weg gekocht van een armoedig begin op het hobbelig veldje tot wereldroem als de topclub van de North American Soccer League (NASL), destijds de voornaamste voetbalcompetitie in Noord-Amerika. Tussen 1977 en 1982 werden de Cosmos vier keer kampioen – voordat de divisie ten onder ging wegens gebrek aan een landelijk televisiecontract. In 1985 viel het doek voor de Cosmos.

Nu is er een langverwachte herstart, binnen de in 2010 heropgerichte NASL, tegenwoordig een kleinere competitie met acht clubs. En in de laatste minuut van de eerste helft wordt het geduld van de fans deze zaterdagavond eindelijk beloond: de jonge Bosniër Peri Maroševic scoort namens de Cosmos tegen de Fort Lauderdale Strikers. Het publiek springt op: ‘olé olé’.

,,De Cosmos zijn de beste voetbalclub aller tijden’’

,,Eindelijk hebben we weer een voetbalploeg in New York’’, zegt Jeff Thompson, die met zijn vrouw en zoontje naar de wedstrijd is gekomen. De huidige vaandeldragers voor voetbal in de regio zijn weliswaar de New York Red Bulls, maar die zijn gevestigd in het naburige New Jersey, zegt hij. ,,De Cosmos zijn de beste voetbalclub aller tijden. Ze hebben een lange winterslaap doorgemaakt. Maar op een dag zullen ze zich kunnen meten met Ajax.’’

Ambitie hebben de nieuwe Cosmos genoeg. Onder beheer van een nieuwe eigenaar, sportmagnaat Seamus O’Brien, hoopt de club opnieuw op te klimmen naar de Amerikaanse voetbaltop. Er is 100 miljoen dollar geïnvesteerd, en er zijn plannen voor een gloednieuw eigen stadion op Long Island. ,,Binnen afzienbare tijd zullen we weer net zo’n ploeg hebben als vroeger’’, zegt de voormalige sterspeler Carlos Alberto, aanwezig bij het nieuwe debuut.

Het bescheiden stadion van Hofstra University op Long Island is de thuisbasis van de nieuwe New York Cosmos.

Volgens waarnemers zal het echter een flinke uitdaging worden voor de Cosmos om opnieuw de top te bereiken. Internationale sterren zijn nu veel duurder, zelfs aan het einde van hun carrière. Naast Amerikanen hebben de nieuwe Cosmos spelers uit onder meer Brazilië, Italië en Japan – maar nauwelijks grote namen. De bekendste speler is middenvelder Marcos Senna, oud-international van Spanje. Het is twijfelachtig of de Cosmos ooit weer een Beckenbauer aan de haak kunnen slaan – laat staan een Pelé.

Bovendien is er inmiddels veel meer concurrentie op de Amerikaanse voetbalmarkt dan in de jaren zeventig. De eredivisie van Noord-Amerika is nu Major League Soccer (MLS), met 19 clubs in de VS en Canada, waaronder de Red Bulls. Manchester City en honkbalclub de New York Yankees willen een tweede MLS-ploeg vormen in New York. De NASL is een tweederangs divisie, die hoopt de MLS op termijn naar de kroon te steken. Er is geen doorstroming van de ene naar de andere competitie.

Tot slot is het nu moeilijker om uit te blinken omdat het algehele niveau van voetbal in Noord-Amerika in de afgelopen 30 jaar aanzienlijk is gestegen. ,,Destijds was het de vraag of er Amerikaanse spelers waren met genoeg kwaliteiten om hier mee te doen’’, zegt Lewis. ,,Er was gebrek aan plaatselijke spelers. Nu zijn er Amerikaanse spelers die goed genoeg zijn voor Europese clubs. Het is een heel andere situatie.’’

,,Het is nu veel moeilijker om een club op te bouwen die zo overheerst’’

Daarin schuilt volgens Lewis de nalatenschap van de Cosmos. De ploeg speelde in zijn gloriedagen een cruciale rol om Amerikaanse toeschouwers warm te laten lopen voor voetbal. ,,Daar plukken we nu nog de vruchten van’’, zegt hij. Maar de Cosmos zijn ook het slachtoffer van dat succes: ,,het is nu veel minder waarschijnlijk om een club te kunnen opbouwen die zo overheerst.’’

Op het veld weten de nieuwe Cosmos de vuurdoop op het nippertje te doorstaan. Na een doelpunt van de Strikers aan het begin van de tweede helft lijkt het duel af te stevenen op gelijkspel – totdat de Italiaan Alessandro Noselli scoort in blessuretijd. De Cosmos zijn terug. ,,We zijn blij met dit begin’’, zegt trainer Giovanni Savarese na afloop van de wedstrijd. ,,We hebben een goede basis om een sterk team op te bouwen. Maar we zullen geduld moeten hebben.’’

Trainer Giovanni Savarese aan het woord na afloop van de eerste wedstrijd. Rechts middenvelder Marcos Senna.

Johan Neeskens: ruzie met coach, steun van fans

Middenvelder Johan Neeskens speelde van 1979 tot 1984 voor de Cosmos. In totaal kwam hij tot 107 wedstrijden waarin hij twintig keer scoorde. Toch was zijn tijd in New York geen groot succes. De oud-Ajacied (drie Europa-Cupzeges) en 49-voudig international (twee verloren WK-finales) lag bij de Cosmos voordurend overhoop met de clubleiding. In 1980 werd hij na een meningsverschil op non-actief gezet. De Duitse coach Hennes Weisweiler, met wie hij net als Johan Cruijff al ruzie had bij FC Barcelona, liet hem alleen nog maar rondjes lopen. Na druk van de supporters krabbelde de clubleiding terug.

In 1984 keerde Neeskens terug in de eredivisie. Zijn periode bij FC Groningen werd geen succes. Na zijn spelersloopbaan werd hij ondermeer assistent-trainer bij Barcelona en Oranje en hoofdtrainer bij NEC.

Verdediger Wim Rijsbergen speelde van 1979 tot en met 1983 voor de club uit New York. Hij werd gevreesd om zijn fysieke spel. In The New York Times werd hij in 1981 omschreven als ‘het stille wapen van de Cosmos‘. De verslaggever verbaasde zich over zijn harde tackles. „Ik doe mijn tegenstanders geen pijn. Ik haal ze neer, maar ik schop ze niet uit de wedstrijd,” werd hij geciteerd.

De oud-Feyenoorder (UEFA-Cupzege) en 28-voudig international (deelnemer aan twee WK’s) leerde als Leidse volksjongen in New York beroemdheden kennen. „Als je met jongens als Pelé, Beckenbauer, Marinho en Julio Alberto in een elftal mag spelen, heb je niet te klagen. Iedereen die dat heeft meegemaakt, voelt zich een gelukkig mens”, zei hij in 1994 in NRC Handelsblad. „Ik verdiende veel geld, daar hoef ik niet om heen te draaien.”

Na zijn Amerikaanse avontuur keerde hij in 1983 terug naar Nederland, om te spelen voor Helmond Sport. Drie jaar later sloot hij zijn carrière bij FC Utrecht af. Hij werd trainer bij FC Volendam, NAC en FC Groningen en coachte later ondermeer in Ecuador, Saoedi-Arabië en Indonesië.