BlackBerry-producent Research in Motion zette het Canadese Waterloo op de kaart zoals het Nederlandse elektronicaconcern Philips dat deed voor Eindhoven. Nu RIM op een blokkade is gestuit op de markt voor smartphones houdt het Canadese technologiecluster zijn hart vast. Bericht uit ‘Silicon Valley North’.

Door Frank Kuin

Waterloo. Wegwerkzaamheden belemmeren het ochtendverkeer bij het kruispunt van Phillip Street en Columbia Street in het Canadese stadje Waterloo, het epicentrum van de plaatselijke technologiereus Research in Motion. Stremborden blokkeren de helft van de weg, het asfalt is gedeeltelijk opgebroken, knipperlichten manen tot afremmen en ritsen.

De ontregeling is wrang naast de laagbouw van genummerde panden – RIM 8, RIM 16, RIM 21 – in de omtrek van de kruising. Het uitgestrekte industriepark vormt de thuisbasis van de producent van de BlackBerry smartphone, de Canadese steronderneming die de afgelopen jaren onstuimig groeide tot een miljardenbedrijf met 78 miljoen klanten in de hele wereld, maar die nu op een blokkade is gestuit op de Noord-Amerikaanse markt voor smartphones.

Bewegwijzering voor de vestigingen van Research in Motion rond de kruising van Columbia en Phillips in Waterloo, Ontario.

Binnen wordt door duizenden werknemers van RIM koortsachtig gewerkt aan een project dat de pionier van mobiele e-mail moet redden van een vroegtijdige ondergang op de wereldmarkt: de ontwikkeling van een gloednieuw besturingssysteem voor BlackBerry. Het nieuwe platform moet de toestellen, die naam maakten als een veilige berichtendienst voor zakelijke klanten, in staat stellen om beter te concurreren met nieuwere en veelzijdigere mobiele zakcomputertjes als de iPhone van Apple en toestellen met de Android-software van Google.

Want hoewel de term BlackBerry in korte tijd internationaal synoniem werd voor efficiënte mobiele e-mail, heeft het Canadese bedrijf zich vooral op de Noord-Amerikaanse markt in de afgelopen paar jaar op alarmerende wijze het kaas van het brood laten eten door de concurrentie. Klanten in de VS, de belangrijkste markt voor RIM, zijn massaal overgestapt van de verouderde modellen van BlackBerry op de hippere iPhone of goedkopere smartphones van Samsung, Motorola of HTC met Android.

BlackBerry verliest in hoog tempo marktaandeel in het segment dat het zelf hielp vormen. RIM, ooit leider op de wereldmarkt voor smartphones, had in het eerste kwartaal van 2012 nog slechts 6,4 procent van de markt in handen, vergeleken met 13,6 procent een jaar eerder. Android had een marktaandeel van 59 procent, iPhone 23 procent. Het bedrijf rapporteerde vorige maand een verlies van 518 miljoen dollar, bij een omzetdaling van 33 procent ten opzichte van het voorgaande kwartaal. Die daling is direct veroorzaakt door een drastische afname in de verkoop van toestellen.

Rond de kruising in Waterloo heerst dan ook een crisissfeer. Sommige werknemers van RIM hebben te horen gekregen dat ze deze zomer niet op vakantie kunnen, zodat het bedrijf alles op alles kan zetten om het besturingssysteem – BlackBerry 10 of kortweg BB10 genaamd – zo snel mogelijk op de markt te kunnen brengen. Met die stap hoopt het bedrijf zijn relevantie in de sector te herwinnen. Wegens de complexiteit van het proces is de lancering van toestellen met het nieuwe platform echter al diverse malen uitgesteld, inmiddels tot begin 2013.

Andere werknemers hebben minder geluk: zij raken hun baan helemaal kwijt. RIM is begonnen aan een drastische reorganisatie, waarbij in totaal 5.000 gedwongen ontslagen zullen vallen op een internationaal personeelsbestand van 16.500 werknemers, om kosten te besparen nu het bedrijf verlies maakt. Volgens Thorsten Heins, bestuursvoorzitter van RIM, zal de pijn nog minstens aanhouden tot de langverwachte lancering van BB10: ,,De komende kwartalen zullen zeer moeilijk zijn’’, zei hij deze week tijdens de jaarlijkse aandeelhoudersvergadering.

Bestuursvoorzitter Thorsten Heins van RIM spreekt aandeelhouders toe op de jaarvergadering in Waterloo, Ontario.

De tegenspoed bij RIM heeft zijn weerslag in Waterloo, waar de meerderheid van het personeel werkt. ,,De moraal is niet geweldig bij RIM’’, zegt Adam Belsher, een voormalige vicepresident bij het bedrijf die vorig jaar na 13 jaar vertrok om een start-up te beginnen op het gebied van forensische software. ,,Er zijn zeker mensen die heilig geloven in de zaak en keihard naar het doel toewerken. Maar als je grootschalige ontslagen aankondigt, heeft dat gevolgen voor de sfeer.’’

Een andere ex-werknemer van RIM, die niet met zijn naam in de krant wil, noemt de situatie bij het bedrijf ,,ongelukkig’’. De inkrimping heeft volgens hem ,,gevolgen voor de hele regio.’’

De pijn bij RIM treft het gebied dat bekend staat als ‘Silicon Valley Noord’, de voornaamste technologiecluster van Canada, rond Waterloo en buurgemeente Kitchener. Mede onder invloed van de aanwezigheid van de prestigieuze producent van de BlackBerry en een van de topuniversiteiten van Noord-Amerika op het gebied van bouwkunde, heeft de regio zich ontwikkeld tot de basis van bijna duizend technologiebedrijven, van kleine start-ups tot opkomende bedrijven als online-cursussenmaker Desire2Learn tot aan vestigingen van giganten als Google.

,,RIM heeft geholpen om de gemeenschap internationale naamsbekendheid te geven’’, zegt Iain Klugman, hoofd van Communitech, een groep ter bevordering van de regionale technologiesector. ,,Ze hebben enorm veel talent hier naartoe gebracht, daar profiteren we allemaal van. En ze hebben geïnvesteerd in het ecosysteem van de technologiesector.’’

,,RIM heeft geholpen om de gemeenschap internationale naamsbekendheid te geven’’

De bijdragen van RIM aan de regio gaan verder dan roem en werkgelegenheid. Mike Lazaridis, de uitvinder van de BlackBerry die het bedrijf in 1984 oprichtte en tot begin dit jaar optrad als mede-bestuursvoorzitter, stak honderd miljoen dollar in de bouw van een complex voor kwantummechanica aan de Universiteit van Waterloo, grenzend aan de campus van RIM. Ook liet hij voor 150 miljoen het hypermoderne Perimeter Institute bouwen, een onafhankelijke instelling voor theoretische natuurkunde waar onder meer de wetenschapper Stephen Hawking een onderzoekspositie bekleedt.

Jim Balsillie, het zakelijke brein achter de enorme groei van RIM tot een onderneming die bedrijfstelefoons levert aan een groot aantal multinationals, financierde een opleiding in internationaal bestuur. Ook besteedde Balsillie, die RIM samen met Lazaridis tot begin dit jaar leidde, veel energie aan pogingen om een ijshockeyteam van de Noord-Amerikaanse profcompetitie NHL naar de regio te halen – een hobbyproject dat mislukte, en volgens critici zijn aandacht afleidde van zijn taken bij de BlackBerry-producent.

Hoewel RIM de onbetwiste technologiekampioen is van de regio, kan het echter niet worden gezien als het centrum van een spinnenweb, een bedrijf waar alle andere ondernemingen in de regio direct van afhankelijk zijn, zoals een assemblagefabriek in de auto-industrie die werk biedt aan een reeks toeleveranciers. ,,We willen graag een sterk RIM houden, maar het ecosysteem kan ook overleven zonder een enorm succesvol RIM’’, zegt Belsher. ,,Er is een drukke en groeiende technologiegemeenschap.’’

Technologiepand in Kitchener dat bekendstaat als ‘the hub’, waar Communitech, Desire2Learn en Google zijn gevestigd.

Belsher ondervond dat toen hij met een zakenpartner, een ex-politieman, zijn start-up opzette. Het bedrijf, JADSoftware, maakt software die onderzoekers in staat stelt sporen van criminelen te achterhalen op computers, zoals de chatgeschiedenis van pedofielen. Het wordt gebruikt in tientallen landen, zegt hij – ook door politiekorpsen in Nederland, onder meer de landelijke politie en de politie van Rotterdam. Het jonge bedrijf groeit snel.

Het feit dat RIM nu geen mensen aantrekt maar juist afstoot, heeft zijn voordelen voor andere ondernemingen. ,,Tot voor kort was het moeilijk om het beste talent te krijgen, want RIM was een zeer gewild bedrijf om voor te werken, met geweldige beloning en veel prestige’’, aldus Belsher. Twee werknemers die zijn ontslagen bij de BlackBerry-maker gaan deze maand aan de slag bij JADSoftware. ,,Een hoop mensen richten hun blik buiten RIM, wegens onzekerheid over wat er gaat gebeuren.’’

Als cluster is de regio in sommige opzichten vergelijkbaar met Eindhoven in Nederland, zegt John Jung, president van Canada’s Technology Triangle, een economische belangenorganisatie van de regio Waterloo. ,,Philips heeft geholpen om Eindhoven op de kaart te zetten, net zoals RIM dat heeft gedaan voor Waterloo’’, zegt hij. ,,Maar nu gebeuren er vele andere dingen in beide gemeenschappen; wij zijn niet een plaats die uitsluitend is gebaseerd op RIM.’’

,,RIM was zo’n groot succesverhaal dat het de hele Canadese technologiesector deed uitblinken’’

Behalve voor de regio heeft de stagnatie bij RIM ook gevolgen voor de Canadese economie als geheel. BlackBerry is in een periode van ongeveer 15 jaar uitgegroeid van een plaatselijk idee tot een wereldmerk met gebruikers in 175 landen. Omdat RIM de enige maker is van smartphones die ook het dataverkeer van en naar zijn toestellen beheert, beschikt het over een wereldwijd datanetwerk met het zenuwcentrum in Waterloo.

BlackBerry illustreert zo als weinig andere ondernemingen dat de Canadese economie meer te bieden heeft dan alleen de winning van grondstoffen waarmee het land vaak wordt geassocieerd. Maar hoewel het aantal gebruikers van BlackBerry nog groeit in diverse werelddelen, waaronder Azië en Latijns-Amerika, voorspellen waarnemers dat RIM ook in die gebieden zal worden overvleugeld door Apple en Android, en dat de blinkende Canadese technologiester wereldwijd kan vervagen, of zelfs doven.

,,RIM was zo’n groot succesverhaal dat het onze hele technologiesector deed uitblinken’’, zegt Kerry Morrison, directeur van softwarebedrijf Endloop Mobile in Toronto, maker van apps voor smartphones. ,,Als dat ten onder gaat, raken we daar een hoop van kwijt. Dan gaan we terug naar het stadium waarin mensen naar Canada wijzen en zeggen: er komen best slimme ideeën vandaan, maar ze kunnen het nooit volhouden.’’

Canadezen vrezen met name een herhaling van de ondergang van Nortel. Dat technologiebedrijf, bouwer van optische netwerken, groeide ten tijde van de internetzeepbel uit tot de grootste onderneming van Canada naar marktwaarde, maar ging uiteindelijk roemloos ten onder aan een fraudeschandaal. Een groot aantal Canadezen stak geld in Nortel, via beleggingsfondsen. In dat opzicht lijkt het traject van RIM op dat van Nortel: de koers van het aandeel bereikte in 2008 een piek van 147 dollar; inmiddels is de waarde gezakt tot amper 8 dollar.

Volgens Carmi Levy, een Canadese technologie-analist, zijn er ook inhoudelijke parallellen. ,,Beide bedrijven zagen de verandering van de markt niet aankomen, en slaagden er niet in om hun technologie vooruit te laten lopen op die veranderingen’’, zegt hij. ,,Alleen was er bij Nortel sprake van fraude en criminele activiteiten, dat is bij RIM niet het geval. Het heeft te maken met niet op tijd inspelen op de trends op de markt.’’

Een ander cruciaal onderscheid is dat RIM nog kans ziet om het tij te keren. Wegens het succes van BlackBerry in de afgelopen jaren, toen het geld binnenstroomde, heeft het bedrijf meer dan 2 miljard dollar in kas. Dus ondanks mogelijke verliezen van honderden miljoenen dollars in de komende kwartalen is faillissement vooralsnog niet aan de orde. Maar het nieuwe besturingssysteem dat wordt ontwikkeld in Waterloo zal een schot in de roos moeten zijn.

BlackBerry Bold toestel.

Bestuursvoorzitter Thorsten Heins, die begin dit jaar Lazaridis en Balsillie verving als topman van RIM, noemt de ontwikkeling van BB10 ,,de hoogste prioriteit van het bedrijf.’’ Hij wijt de vertraging bij de ontwikkeling van het nieuwe besturingssysteem aan de enorme hoeveelheden softwarecodes die moeten worden geïntegreerd. ,,We zijn zonder aflaten geconcentreerd op de kwaliteit en betrouwbaarheid van het platform.’’

Ingewijden zijn het erover eens dat BlackBerry eerder had moeten beginnen aan de ontwikkeling van een nieuw besturingssysteem. De toestellen werken met een platform waarvan de basis dateert uit de eerste helft van de jaren 2000; er is telkens op voortgebouwd. Omdat RIM als eerste een smartphoneplatform ontwikkelde, loopt het nu achter op concurrenten die jaren later op de markt verschenen. Op het hoogtepunt van het succes van het bedrijf, toen het 20 miljard dollar per jaar omzette, leek het bovendien gekkenwerk om aan de succesformule te sleutelen. Nu is het een kwestie van cruciaal achterstallig onderhoud.

Heins belooft dat RIM met BB10 in 2013 weer een wereldwijde tophit zal scoren. Maar niet iedereen is daarvan overtuigd. ,,Wat als het een flop wordt, of middelmatig is’’, vraagt Vic Alboini zich af, ,,wat gebeurt er dan?’’ Alboini leidt Jaguar Financial, een activistische aandeelhouder van RIM. Hij pleit openlijk voor verandering van het bestuur, met meer mensen met ervaring in Silicon Valley. Ook wil hij meer aandacht voor mogelijkheden voor allianties of de verkoop van het bedrijf.

Wegens de lage marktwaarde van RIM wordt er al langere tijd gespeculeerd over een mogelijke overname. Microsoft, IBM en Facebook zijn onder meer genoemd als potentiële gegadigden. RIM bekijkt zelf zijn ‘strategische opties’, en de Canadese regering heeft laten doorschemeren dat ze een buitenlandse acquisitie van het bedrijf niet in de weg zal staan. Geen koper heeft zich echter gemeld – en de strategie van het bedrijf lijkt gericht op zelfstandige voortgang en een comeback met BB10.

Volgens vele waarnemers is het een optimistisch scenario. Maar technologiewaarnemer Levy sluit hernieuwd succes niet uit. ,,Als BB10 voldoet aan de hoge beloftes die worden gedaan, kan het RIM tot op zekere hoogte weer concurrerend maken’’, zegt hij. ,,Niet om Apple en Android direct naar de kroon te steken, maar de markt is groot genoeg, en groeit snel genoeg, dat er plek is voor een speler als RIM, als het zijn kaarten goed speelt.’’

In Waterloo bestaat hoop dat het bedrijf de crisis te boven kan komen. In een winkelcentrum niet ver van de thuisbasis van RIM typt James Ball, een plaatselijke gebruiker, met zijn duimen op zijn BlackBerry. „Ik gebruik BlackBerry al zes jaar en ik vind het mooi dat het in Canada wordt gemaakt”, zegt hij. „Ik ben niet van plan van telefoon te veranderen.”

Tagged with:
 

6 Responses to Canadees ‘Silicon Valley North’ houdt hart vast bij stagnatie RIM

  1. […] solide kaspositie moet RIM in staat stellen het hoofd boven water te houden tot de lancering van een geheel nieuwe lijn smartphones in het eerste kwartaal van 2013 – en te […]

  2. […] die zijn doorgevoerd door het nieuwe bestuur, dat onder meer 5.000 banen heeft geschrapt bij een grondige reorganisatie om de boekhouding op orde te […]

  3. […] van de BlackBerry Z10, de geheel nieuwe smartphone die draait op het gloednieuwe besturingssysteem dat het bedrijf de afgelopen jaren heeft ontwikkeld, BlackBerry 10 of BB10. De werknemers in de fabriekshal, een zeer multicultureel gezelschap, […]

  4. […] was gisteren groot nieuws in Canada – maar werd zonder veel emotie behandeld. Buiten de thuisbasis van het bedrijf in de plaats Waterloo zijn de dagen dat BlackBerry gold als de technologische trots van het land al voorbij; vrij […]

  5. […] raakte. Bestuursvoorzitter Thorsten Heins vertrekt na minder dan twee jaar aan het roer bij het bedrijf uit het Canadese Waterloo. Hij wordt op tijdelijke basis opgevolgd door John Chen, een succesvolle bestuurder uit Silicon […]

  6. […] teruggelopen inkomsten. Daarom heeft Chen onder meer het grootste deel van het vastgoed van BlackBerry in Canada verkocht. Duizenden werknemers zijn […]

Geef een reactie

Your email address will not be published. Required fields are marked *