Kaligigant Potash speelt sleutelrol in wereldwijde voedselvoorziening

De winning van kaliumcarbonaat, een belangrijk ingrediënt van kunstmest, is in de schijnwerpers komen te staan door de stijgende wereldbehoefte aan voedsel. Marktleider Potash blijft na een overnamestrijd in Canadese handen. ,,Potash heeft niet het prestige van olie, maar toch is het even belangrijk voor de mens.’’

Door Frank Kuin

ALLAN (SASKATCHEWAN). Een schacht van een kilometer diep biedt toegang tot een wijdvertakte mijn in de ijzige Canadese provincie Saskatchewan. Hier, diep in de bodem van de Noord-Amerikaanse prairies, graven mijnwerkers van het bedrijf Potash Corporation naar een gewilde voedingsstof voor de wereldwijde landbouwproductie. Er worden overuren gemaakt om in de groeiende internationale vraag te voorzien naar ‘potash’, ofwel kaliumcarbonaat – een cruciaal middel bij de bestrijding van het tekort aan voedsel op aarde.

Drieënhalve minuut duurt de rit met een industriële lift naar beneden. Dan gaat de tocht verder per jeep, door een ondergronds doolhof van lange, donkere gangen die slechts worden verlicht door de koplampen. Na twaalf kilometer rijden in een gortdroge warmte met zoutig stof in de lucht, doemt een felverlichte werkplaats op, met een reusachtige boormachine. Deze houwt zich met oorverdovend kabaal langzaam een baan in de lichtrode mineraalwand.

,,Het rozerode materiaal dat je ziet is potash,’’ roept Phil Gauer, opzichter van de mijnoperaties, boven het lawaai uit. ,,De boormachine levert 500 à 600 ton per uur op, er zijn zeven boormachines aan het werk op verschillende plekken van deze mijn. We graven een laag af van ruim drie meter hoog, want die is van de beste, meest pure kwaliteit.’’

Mijnopzichter Phil Gauer legt het winningsproces uit van potash.

Het is moeilijk voor te stellen, maar de grondstof die hier door mijnwerkers uit de aardkorst wordt geboord, zal helpen om miljoenen mensen aan de andere kant van de wereld van voedsel te voorzien. Boeren in onder meer China, India, Zuidoost-Azië en Zuid-Amerika gebruiken de voedingsstof uit de Canadese bodem, verwerkt in kunstmest, om de verweerde landbouwgrond in hun regio’s te verrijken, zodat de opbrengst van gewassen aanmerkelijk kan worden verhoogd – soms met de helft of meer.

Dat is hard nodig om de voedselvoorziening op aarde in de pas te houden met de snel groeiende wereldbevolking. Volgens ramingen van de Verenigde Naties zal die groeien van 6,8 miljard mensen nu tot 9 miljard in 2050, en moet de voedselproductie in die periode toenemen met 70 procent. De sleutel tot de vereiste, forse verhogingen van de agrarische productie is de toediening aan de bodem van cruciale voedingsstoffen als kalium.

Om die reden is kalium in de afgelopen vijf jaar uitgegroeid van een nagenoeg onbekend, oersaai ingrediënt van kunstmest tot een van de meer begeerde grondstoffen op aarde – en zijn kaliumproducenten na jarenlange anonimiteit doorgebroken als lucratieve sterondernemingen in de mijnwereld. ,,Potash heeft niet het prestige of de universele bekendheid van een grondstof als ruwe olie’’, zegt Jeff Schoenau, een bodemwetenschapper aan de Universiteit van Saskatchewan. ,,Maar toch is het even belangrijk voor de mens. Meststof is een bron van energie, net als benzine.’’

De nieuwe internationale erkenning voor potash als een onontbeerlijke brandstof van internationale groei gaat echter gepaard met groeipijnen in de kaliumsector. De potash-industrie, die decennialang vrijwel onopgemerkt voortkabbelde in voornamelijk Canada en Rusland, heeft sinds de internationale voedselcrisis van 2007 en 2008 te maken gekregen met wilde prijsschommelingen, consolidatie, een vijandige overnamestrijd rond Potash Corporation, en miljardeninvesteringen om de productie in de komende jaren drastisch op te voeren.

___ ______________________________________________________________

___ Fotoserie: Productie van potash in Saskatchewan

___ ______________________________________________________________

In 2008 liep de vraag naar potash zo drastisch op dat de prijs omhoogschoot van ongeveer 200 dollar per ton tot duizend dollar. De marktwaarde van de producenten van kalium steeg mee: marktleider Potash Corporation groeide tijdelijk uit tot het grootste bedrijf van Canada naar marktwaarde; het aandeel Potash, dat tot 2007 zelden meer had opgebracht dan een tientje, bereikte een duizelingwekkende waarde van 240 dollar.

De sterk opgepompte prijs van kalium had echter een scherpe varkenscyclus tot gevolg: landbouwers konden zich geen kunstmest veroorloven, en stelden aankopen uit. In 2009 kelderde de prijs tot rond de 300 dollar per ton; ook de koersen van kaliumproducenten zakten in, mede door de financiële crisis – aanleiding voor BHP Billiton om te proberen zijn intrede te doen in de veelbelovende sector door Potash Corporation voor een schappelijke prijs op te slokken. De voorgestelde overname, ter waarde van 39 miljard dollar, zou van BHP in één klap marktleider hebben gemaakt.

Dat ging niet door. Het bod werd geblokkeerd door de Canadese regering, na een felle campagne door Potash Corporation en Saskatchewan. BHP zou een ,,strategische reserve’’ wegkapen, betoogde de provincie, die voor een aanzienlijk deel van zijn inkomsten afhankelijk is van de kaliumsector.

Diep in de mijn gaan de brokken gesteente die door de boormachine worden losgemaakt via een gierende lopende band naar de schacht, twaalf kilometer terug. Daar wordt het erts naar de oppervlakte gehesen voor verwerking in de fabriek ter plekke – een stinkend chemisch proces waarbij kaliumchloride wordt gescheiden van het keukenzout (natriumchloride) uit de bodem. Het eindproduct is puur potash, in bergen schone korrels. Lange goederentreinen staan klaar om het af te voeren naar de wereldmarkt.

Het is nauwelijks aan te slepen, zegt Larry Long, de manager van de operatie. ,,In landen over de hele wereld wordt ons product in toenemende mate gebruikt, en alle mijnen moeten uitbreiden om te voldoen aan de toenemende vraag. Het zijn opwindende tijden in potash.’’

Een voorraad potash, of kalikorrels, in een opslagruimte van Potash Corp. in de Canadese provincie Saskatchewan.

Mijn volledige feature over de grondstof is Kaligigant Potash speelt sleutelrol in de wereldwijde voedselvoorziening