Canada heeft naam gemaakt als toevluchtsoord voor Roma, zelfs ,,het beloofde land.’’ Duizenden gediscrimineerde Tsjechische Roma zijn gevlucht naar het Canadese Hamilton. ,,Er wordt nooit gezegd: omdat je Roma bent, willen we je niet.’’

Door Frank Kuin

HAMILTON. Bedeesd wijst Milan Liska op een groot litteken over de bovenkant van zijn neus. ,,Gebroken, ingeslagen door skinheads,’’ zegt de 51-jarige man van de Romabevolking, afkomstig uit de Noord-Tsjechische plaats Liberec. ,,Ik zat vorig najaar in de tram op weg naar mijn werk, een avonddienst,’’ vertelt hij met een zachte stem in het Tsjechisch. ,,Ze kwamen de tram in, sleurden me naar buiten en hebben me in elkaar geslagen. Niemand hielp me.’’

Voor de Roma, ofwel ‘zigeuners’, vormen dergelijke aanvallen door extremisten een dagelijkse dreiging in Tsjechië, zegt Liska, een metselaar. Maar voor hem was de maat vol. Samen met zijn vrouw, drie kinderen, aanhang en kleinkinderen vluchtte hij in mei met de bus naar Engeland, waar de familie van 13 personen op het vliegtuig stapte naar Canada. ,,Ik had gehoord dat iedereen daar naartoe gaat, omdat het daar goed is,’’ zegt Liska. ,,Ik hoop op een beter leven hier.’’

Nu zit Liska in een bescheiden flat – kleine huiskamer met keukenhoek – in het centrum van Hamilton, een industriestad ten zuidwesten van Toronto. Daar werd zijn familie naartoe gestuurd vanaf het vliegveld, nadat ze asiel hadden aangevraagd. Volgens de Canadese wet heeft elke vluchteling die voet zet in Canada recht op een hoorzitting. Liska moet daar nu op wachten, wat nog wel een jaar kan duren. ,,Ik kende hier niemand en had geen idee waar ik naartoe moest,’’ zegt hij. ,,Zij zeiden Hamilton, omdat hier al een Romagemeenschap is.’’

Liska en zijn familie zijn onder enkele duizenden Roma die de afgelopen twee jaar asiel hebben aangevraagd in Canada. Canada heeft naam gemaakt als toevluchtsoord voor de Roma; sommigen spreken zelfs van ,,het beloofde land.’’ Sinds Canada in 2007 reizigers uit Tsjechië, net als andere EU-landen, het recht gaf van toegang zonder visum, heeft zich een piek voorgedaan in het aantal asielaanvragen door Tsjechische Roma. Ongeveer 2.000 mensen hebben zich gemeld sinds begin 2008, na 78 in 2007 en geen in 2006. Tsjechië klom vorig jaar met stip naar de zevende plaats van herkomstlanden van vluchtelingen in Canada, na onder meer Mexico, Haïti en Colombia.

Tibor Lukacs, een sociale hulpverlener in Hamilton, Ontario.

Hamilton, een plaats van een half miljoen inwoners aan het Ontariomeer, is binnen Canada de topbestemming voor Roma. Er is een gemeenschap opgebouwd van naar schatting 3.000, nadat twaalf jaar geleden een soortgelijke golf vanuit Oost-Europa naar Canada trok, zegt Tibor Lukacs, een sociale hulpverlener van Roma-achtergrond die nieuwkomers helpt hun weg te vinden. ,,Dit is een goede plek voor ons,’’ zegt hij. ,,Huisvesting is relatief goedkoop, en onze mensen kunnen hier onderwijs krijgen, en een baan. Er wordt nooit gezegd: omdat je Roma bent, willen we je niet.’’

Lukacs, die zelf met de ‘eerste golf’ overkwam vanuit Tsjechië, somt verworvenheden op van de Romagemeenschap in Hamilton: sommigen werken in verpleging, de horeca of autoreparatie, zegt hij. Kinderen gaan naar school. Er zijn kerkdiensten en er is een Roma-voetbalelftal, de Hamilton Bohemians. ,,De Roma die hier zijn gekomen, hebben zich goed kunnen vestigen,’’ betoogt Lukacs. ,,In twaalf jaar hebben we hier dingen weten te bereiken die ons in Tsjechië in geen honderd jaar zijn gelukt. Dat komt omdat er hier deuren voor ons openstaan die in Oost-Europa systematisch voor ons zijn gesloten.’’

Voor verdere nieuwkomers is echter ook die Canadese deur nu dicht. Om een instroom van Romavluchtelingen te voorkomen, heeft Canada de visumplicht voor Tsjechen vorige maand weer ingesteld. Met het beoogde resultaat: het aantal asielaanvragen door Tsjechische Roma is teruggelopen van 155 in de eerste helft van juli tot drie sinds die tijd. De Canadese minister van Immigratie, Jason Kenney, heeft zich openlijk afgevraagd of de nieuwkomers geen economische migranten zijn, die de normale immigratiestroom passeren. ,,Het is moeilijk te geloven dat Tsjechië een eiland van vervolging is binnen Europa,’’ aldus Kenney.

,,Er wordt nooit gezegd: omdat je Roma bent, willen we je niet’’

Toch komt het daar op neer, zeggen de Roma in Hamilton. ,,In mijn land is het niet goed voor mijn volk,’’ zegt Victor Zupko, een 54-jarige Roma die 12 jaar geleden naar Canada kwam vanuit het Tsjechische Mimon. ,,Er is een hoop racisme, je kunt geen baan krijgen wegens je huidskleur. Er zijn skinheads, je wordt fysiek bedreigd. Hier in Canada is geen racisme, het is hier goed. Als ik hier een winkel binnenga, kijkt niemand of ik een dief ben. In Tsjechië kijkt iedereen of ik iets steel.’’

Zupko maakt zich zorgen over de nieuwe visummaatregel. ,,Begint zelfs Canada ons nu weg te jagen? Het is beter om mensen spoedig hun papieren te geven, zodat ze kunnen werken. Dat is wat we willen.’’ Zupko werkt zelf niet, wegens hartklachten, zegt hij in heel gebrekkig Engels. In Canada is hij drie keer geopereerd. ,,In Tsjechië zou ik waarschijnlijk dood zijn, maar hier heb ik gezondheidszorg. Ik voel me hier thuis.’’

Zupko’s kleinzoon Elvis helpt met vertalen. Hij is net acht geworden en heeft zijn gezicht laten verven. Elvis is vorig najaar gekomen met zijn ouders, Zupko’s jongste dochter en schoonzoon. De schoonzoon, Milan Lasab, is een blanke Tsjech die zijn baan heeft verloren omdat hij met een Romavrouw ging, vertelt hij. Elvis werd gepest op school. ,,Hij kwam thuis van school en vroeg zijn moeder of ze zijn huid kon schoonwassen. Er is een hoop extremisme, en daarom hebben we besloten hier naartoe te komen.’’ Het gezin is in afwachting van een hoorzitting.

Romavluchteling Rudolf Zajda.

Romavluchteling Rudolf Zajda.

Lukacs vreest voor de kansen van de vele honderden Roma in Canada die wachten op een asieluitspraak. Hij is kritisch over het Canadese besluit om de visumplicht weer in stellen. ,,Ik begrijp dat Canada zijn grenzen niet kan openen voor miljoenen Roma,’’ zegt hij (er zijn ongeveer 15 miljoen Roma in Europa). ,,Maar we hebben het over duizenden, dus om te spreken van een exodus is overdreven. Canada zou Tsjechië beter onder druk kunnen zetten om de mensenrechten van de Roma te beschermen.’’

Volgens Rudolf Zajda schaamt Tsjechië zich voor de aantallen Roma die het land zijn ontvlucht en in Canada politiek asiel hebben aangevraagd. Dat was slecht voor het imago, zeker toen Tsjechië de EU voorzat, meent hij. Zajda, een geschoolde man van 50 die politiek actief is geweest voor de Roma in Tsjechië, is 11 maanden geleden naar Canada gevlucht vanuit Brno. Aanleiding was een incident waarbij hij op straat werd aangevallen. Daarbij brak hij een arm. Hij heeft politiek asiel aangevraagd.

Nu zit Zajda in een piepklein appartement in Hamilton. Naast een laptop hangt een lijst met eenvoudige Engelse woorden die hij probeert te leren. Foto’s van zijn vrouw, die niet-Roma is, en drie studerende kinderen hangen aan de muur. Zij zijn achtergebleven in Tsjechië, zegt Zajda; hij hoopt dat ze later kunnen komen. ,,Emigratie is niet makkelijk, het is niet voor iedereen,’’ weet hij. ,,Iedereen die hier komt moet werken om deel te worden van de maatschappij, dat gaat niet vanzelf.’’

Ondanks de primitieve omstandigheden waarin hij verkeert, gelooft Zajda echter in zijn komst naar Canada. ,,Het goede nieuws is dat je hier jezelf kunt zijn en alles kunt doen,’’ zegt hij. ,,Mensen moeten daaraan wennen, want in Tsjechië is dat niet zo. De geschiedenis van discriminatie tegen de Roma is zo lang, dat de Roma in Canada moeten leren om met hun vrijheid om te gaan en zelfvertrouwen op te bouwen. Het is alsof ze hier wakker worden en zich realiseren: hé, ik ben vrij.’’

This post is also available in: Engels

Tagged with:
 

Geef een reactie

Your email address will not be published. Required fields are marked *