De drastische dooi van het Arctische zee-ijs vormt een ernstige bedreiging voor de ijsbeer, zeggen wetenschappers. Toch bestaat er weerstand tegen het aanmerken van de ijsbeer als een bedreigde diersoort. Behalve door klimaatverandering staat de ijsbeerbevolking onder druk door de traditionele jacht door de Inuïtbevolking.

Door Frank Kuin

CHURCHILL. Voor de Amerikaanse ijsbeerspecialist Steven Amstrup bestaat er weinig twijfel: de drastische dooi van het Arctische zee-ijs vormt een ernstige bedreiging voor de machtige heerser van de Noordpool, de ijsbeer. Als het ijs in het Noordpoolgebied ’s zomers in hetzelfde tempo blijft afnemen als in de afgelopen jaren, dan is rond de helft van deze eeuw tweederde van ‘s werelds ijsberenbevolking van 20.000 à 25.000 beren uitgestorven, voorspelt hij.

„Het lot van ijsberen is nauw verbonden met dat van het zee-ijs,” zegt Amstrup, bioloog bij de United States Geological Survey met 24 jaar ervaring in onderzoek naar de ijsberenbevolking van de Beaufortzee ten noorden van Alaska. „IJsberen zijn zeer afhankelijk van het ijs voor alle aspecten van hun levenscyclus, van het vinden van partners tot het opvoeden van jongen. Bovendien biedt zee-ijs hen voedsel: ze jagen bij openingen in het ijs op zeehonden. Het is puur een kwestie van leefomgeving.”

IJsberen zijn afhankelijk van het zee-ijs voor hun overleving.

Amstrup, medeauteur van een reeks recente onderzoeksrapporten van de Geological Survey naar de gevolgen van klimaatverandering voor de ijsberen, is een van de wetenschappers die het afgelopen jaar is gehoord door de U.S. Fish and Wildlife Service. Binnenkort moet dat agentschap van het Amerikaanse Department of the Interior beslissen of de ijsbeer wegens het smelten van het zee-ijs door de VS wordt aangemerkt als een bedreigde diersoort (een threatened species, één tree onder de status van endangered species, een diersoort die met uitsterven wordt bedreigd).

Die beslissing, waarvoor hard wordt gelobbyd door milieuorganisaties, ligt gevoelig in zowel de VS als in Canada, waar ongeveer tweederde van alle ijsberen leeft. Als de ijsbeer, symbool bij uitstek van het Noordpoolgebied, een bedreigde diersoort wordt, zou het de eerste keer zijn dat die status wordt verleend op basis van klimaatverandering. Dat zou een enorme stap zijn in het laatste jaar van de regering-Bush, die geen hoge prioriteit heeft gegeven aan maatregelen op het gebied van de opwarming van de aarde.

Of het zover komt is onzeker, want er bestaat ook krachtige oppositie tegen de erkenning van de ijsbeer als bedreigde diersoort. De Inuït van noordelijk Canada hebben zich er fel tegen gekeerd, omdat hun jacht op ijsberen nog verder aan banden zou worden gelegd. Bovendien zouden oliemaatschappijen worden geconfronteerd met nieuwe beperkingen op oliewinning in Alaska. Volgens deze tegenstanders is geen sprake van een onmiddellijke crisis in de aantallen ijsberen, en dus vooralsnog geen aanleiding voor de status ‘bedreigd’.

IJsbeerwetenschappers uit de VS en Canada zien dat anders. Volgens hen is er een drastische afname van het ijs waar beren de voorkeur aan geven – ijs van een bepaalde dichtheid boven het relatief ondiepe water van het continentale plat. Die voorkeur is vastgesteld door onderzoekers als Amstrup. Zij brachten de verblijfspatronen van ijsberen in kaart met halsbanden die een radiosignaal afgeven (ijsberen worden vanuit een helikopter verdoofd met een schot en krijgen zo’n halsband om). „Een hoop zee-ijs boven het continentale plat is belangrijk voor ijsberen,” aldus Amstrup.

Het optimale zee-ijs gaat hard achteruit, zegt Amstrup, met onvermijdelijke gevolgen voor de gezondheid van de beren. „Volgens projecties op basis van klimaatmodellen zal die leefomgeving voor ijsberen vanaf de helft van deze eeuw bijna alleen nog te vinden zijn in de Noord-Canadese archipel. In de zuidelijke Beaufortzee ten noorden van Alaska zal dat ijs over 50 tot 100 jaar zo goed als verdwenen zijn, waardoor de ijsbeer er zal uitsterven.” Ook elders in het Noordpoolgebied dreigt verdwijning, waarschuwt hij.

‘Er is een directe relatie tussen de smeltdatum van het zee-ijs en de overleving van jongen’

Concrete gegevens over aantoonbare terugloop in aantallen beren zijn vooralsnog echter schaars, mede omdat de meeste ijsberen moeilijk te bestuderen zijn. Cijfers zijn beschikbaar voor één subgroep, die in de relatief toegankelijke Westelijke Hudsonbaai in Canada. De Canadian Wildlife Service doet al sinds de jaren tachtig intensief onderzoek naar die ijsberen – aanvankelijk naar aanleiding van een internationaal verdrag om ijsberen te beschermen tegen excessieve jacht, maar in de afgelopen jaren ook in het licht van klimaatverandering.

Uit representatieve tellingen in 1987 en 2004 kwam een afname in die bevolking naar voren met 22 procent, van 1200 tot 935 beren, zegt Nick Lunn, een ervaren ijsbeeronderzoeker van de Canadian Wildlife Service. Hij wijt die „dramatische achteruitgang” aan een combinatie van klimaatverandering en jacht in Nunavut, het semi-autonome gebied van de Canadese Inuït. „Jachtquota’s zijn jarenlang bepaald alsof er 1200 beren waren.” Het quota van Nunavut is onlangs verlaagd van 56 tot 38.

___ ______________________________________________________________

___ Fotoserie: IJsberen bij Churchill, aan de Hudsonbaai in Canada

___ ______________________________________________________________

Lunn en zijn collega’s zagen een direct verband tussen de jaarlijkse smeltdatum van het zee-ijs in de Hudsonbaai en de gezondheid van de ijsberen in het gebied. De ijsberen van de Westelijke Hudsonbaai gaan, net als sommige andere zuidelijke ijsberengroepen, ’s zomers aan land omdat het ijs in hun leefgebied dan volledig smelt. Voor ze aan wal gaan jagen ze op het ijs op zeehonden, want op het land is er weinig voor hen te eten. De gemiddelde smeltdatum van de baai is sinds de jaren zeventig echter met drie weken vervroegd, zodat de beren minder tijd hebben om vetreserves op te bouwen voor een langere vasttijd aan land.

Vooral vrouwtjes met jongen hebben het daar moeilijk mee, „want zij moeten op hun vetreserves interen om voor hun jongen te zorgen en melk te produceren,” zegt Lunn. „Wij hebben een directe relatie vastgesteld tussen de smeltdatum van het zee-ijs en de overleving van jongen dat jaar. Een eerdere smeltdatum betekent een kleinere overlevingskans voor de jongen.” Ook is een daling waargenomen in het gemiddelde gewicht van beren die worden verdoofd, gemeten en gewogen — werk dat Lunn elk jaar doet. „Die factoren hebben vroeg of laat gevolgen voor de omvang van de bevolking,” zegt hij.

Lunn verwerpt de suggestie dat de ijsberen verder naar het noorden kunnen trekken voor betere omstandigheden. „De beren gaan aan land waar het laatste drijvende ijs ze in de zomer afzet, dat heeft te maken met de stroming in de baai. Ze weten niet anders, en ze trekken niet zomaar naar een andere plaats.” Bovendien: „in elk ander gebied dat geschikt is voor ijsberen, leven al ijsberen.” Als die leefomgeving verdwijnt, verdwijnen de ijsberen, besluit Lunn. „IJsberen in alle delen van het poolgebied zijn afhankelijk van het zee-ijs om te overleven. Zonder het zee-ijs kunnen ze niet bestaan.”

Een ijsbeer met jongen aan de Hudsonbaai in het noorden van de Canadese provincie Manitoba.

This post is also available in: Engels

Tagged with:
 

2 Responses to Smeltend zee-ijs en jacht vormen dubbele bedreiging voor ijsberen

  1. […] lang onderzoek naar talloze aspecten van klimaatverandering. Zo vormt de opwarming van de aarde een groot gevaar voor de ijsbeer, het symbool van het Noordpoolgebied. IJsberen jagen op zeehonden, die ze vangen wanneer zij naar […]

  2. […] in gevaar brachten doodgeschoten, maar dat mag niet meer in Manitoba. Studies hebben uitgewezen dat de ijsberenbevolking van de regio de afgelopen twintig jaar met een vijfde is afgenomen, mede wegens klimaatverandering. ,,We willen ervoor zorgen dat de berenbevolking zich […]

Geef een reactie

Your email address will not be published. Required fields are marked *