Nu het poolgebied ontdooit door de opwarming van het klimaat, zet Canada zijn aanspraken op de streek kracht bij met militaire investeringen. Door smeltend ijs komt rijkdom vrij: een vaarroute en olie. De VS betwisten evenwel de Canadese claim op de zeeroute.

Door Frank Kuin

MONTREAL. Canada gaat zijn militaire aanwezigheid in het noordpoolgebied versterken. De Canadese marine krijgt ten minste zes patrouilleschepen om in de komende decennia de Canadese aanspraak op de wateren in het Arctische gebied af te dwingen. Ook komt er een haven voor de marineschepen in het hoge noorden, een enorm en vrijwel onbewoond gebied dat zijn natuurlijke isolement – en ijzige onbegaanbaarheid – geleidelijk verliest als gevolg van klimaatverandering.

De aankondiging van de bouw van de nieuwe marinevloot, die 3,1 miljard Canadese dollar (2,1 miljard euro) gaat kosten, moet wat de Canadese premier Stephen Harper betreft aantonen dat Canada in staat is zijn traditionele claim op het ‘Grote Witte Noorden’ te verdedigen. Wegens de opwarming van de aarde wordt het noordpoolgebied steeds toegankelijker als internationale doorvaarroute en mogelijk als bron van olie en andere grondstoffen. De aanspraak op het gebied door Canada, dat er slechts uiterst spaarzaam aanwezig is, staat daardoor in toenemende mate onder druk.

Dat moet veranderen, meent Harper. „Canada heeft een duidelijke keuze als het gaat om de verdediging van onze soevereiniteit in het poolgebied”, aldus de premier. „Of we maken er gebruik van, of we raken het kwijt. En laat er geen misverstand over bestaan: deze regering is van plan er gebruik van te maken. Want het Canadese poolgebied is cruciaal voor onze identiteit als een noordelijke natie. Het is deel van onze geschiedenis en vormt een enorm potentieel voor onze toekomst.”

Zeeijsschotsen in Nunavut. Wegens de opwarming van de aarde smelt het zeeijs, en wordt het Noordpoolgebied toegankelijker.

Dat potentieel omvat met name de Noordwestelijke Passage, de al eeuwenlang begeerde, maar meestal dichtgevroren zeeroute tussen de Atlantische en de Stille Oceaan. Door het smelten van het poolijs is die route langs het noorden van Noord-Amerika tegenwoordig ’s zomers bevaarbaar. Dat is aantrekkelijk, want het maakt een tocht van Europa naar Azië zo’n 7.000 kilometer korter dan de gebruikelijke route via het Panamakanaal. Bovendien herbergt het gebied volgens schattingen een kwart van ’s werelds onontdekte olie- en aardgasreserves.

Probleem is dat niet vaststaat of de Noordwestelijke Passage een internationale doorvaarroute is of dat het gaat om Canadese territoriale wateren die alleen toegankelijk zijn met Canadese toestemming. Regulering is nooit nodig geweest omdat doorvaart zelden voorkomt.

De Verenigde Staten hebben altijd geweigerd om Canadese soevereiniteit te erkennen, een standpunt dat is gebaseerd op de internationale norm dat territoriale wateren twaalf zeemijlen vanaf het dichtstbijzijnde land ophouden. Een woordvoerder van de Amerikaanse ambassade in Ottawa noemde de vaarroute in reactie op de uitspraken van Harper „een internationaal kanaal van doorvaart”.

Canada houdt vol dat de Noordwestelijke Passage binnen zijn gebied valt, wegens de bijzondere omstandigheid dat de waterweg in zijn noordelijke archipel doorgaans is dichtgevroren – in tegenstelling tot bijvoorbeeld de internationale wateren tussen de eilanden van Indonesië. De Inuït-bevolking (de ‘Eskimo’s’) van noordelijk Canada gebruikt het ijs als jachtgebied, nauwelijks te onderscheiden van het land.

„Het Canadese poolgebied is cruciaal voor onze identiteit als een noordelijke natie”

Gebruik en aanwezigheid zijn in het algemeen de krachtigste argumenten voor aanspraak op een gebied. Canada heeft een aantal zeer afgelegen posten, en stuurt soms groepjes Inuït op surveillancemissies onder de naam Canadian Rangers. Het beschikt echter niet over een moderne, volwaardige ijsbreker die de passage het hele jaar kan doorkruisen.

Daarom is de aankondiging van de bouw van de marineschepen „van grote betekenis”, zegt Rob Huebert van het Centre for Military and Strategic Studies aan de Universiteit van Calgary. „Dit is een goede en noodzakelijke stap voor de beveiliging van het Canadese noorden”, zegt hij. „Deze patrouilleschepen zullen uitstekend van pas komen nu de Noordwestelijke Passage opwarmt. Ze zullen in staat zijn om in te spelen op toenemende scheepvaart in het gebied, om toe te zien op de naleving van regels en de Canadese vlag te tonen.”

De Canadese ijsbreker Amundsen in het Arctische gebied.

Niettemin gaat de bouw van de marineschepen, die over tien jaar operationeel moeten zijn, minder ver dan Harper had beloofd vóór zijn verkiezing tot premier, begin vorig jaar. Toen was Canadese assertiviteit in het poolgebied een van zijn speerpunten, en beloofde hij de marine te voorzien van volwaardige, zware ijsbrekers. Die schepen, waarvan Canada er maar één oude heeft, kunnen zich een weg banen door zogeheten multi-jarenijs, het hardste poolijs van zes meter dik, dat ’s zomers niet smelt en ’s winters aanwast. De patrouilleschepen zullen in staat zijn eerstejaarsijs te breken, ijs van maximaal een meter dik dat in één winter is bevroren, maar geen multi-jarenijs.

Critici vinden de aankondiging van Harper dan ook te slap. Sommigen hebben de patrouilleschepen spottend van de hand gewezen als slush breakers (ijsbrei-brekers). „Buiten de zomer blijven we afhankelijk van de weersomstandigheden in het poolgebied om er doorheen te kunnen varen”, aldus Denis Coderre, defensiewoordvoerder van de oppositionele Liberalen. Maar volgens Harper stelt de meer flexibele vloot van lichtere ijsbrekers de marine in staat „de Arctische wateren en de Noordwestelijke Passage te bewaken wanneer het ertoe doet”.

Huebert vindt het toe te juichen dat Canada miljarden dollars opzij zet voor zijn Arctische defensie, want dat is nooit eerder voorgekomen, zegt hij. „De schepen om onze soevereiniteit te beschermen zullen het signaal afgeven dat we in het poolgebied aanwezig zijn.” Hij dringt echter ook aan op nieuwe ijsbrekers voor de Canadese kustwacht en een haven in het poolgebied waar de schepen kunnen aanmeren. Een besluit over waar die moet komen wordt binnenkort verwacht.

Al eeuwenlang een begeerde zeeroute

Eeuwenlang wordt al gedroomd van een Noordwestelijke Passage, een zeeroute van Europa naar Azië boven het Noord-Amerikaanse continent langs. IJs en weersomstandigheden maakten het gebied tot voor kort echter zo goed als ontoegankelijk.

De bekendste ontdekkingsreiziger van de Noordwestelijke Passage is John Franklin, een Britse admiraal die halverwege de negentiende eeuw een gedoemde expeditie leidde die ten onder ging in de barre poolomstandigheden. Zijn schip is nooit teruggevonden.

De Noor Roald Amundsen was de eerste die met succes door de Noordwestelijke Passage voer. Admundsen deed drie jaar over de tocht, van 1903 tot 1906.

Niettemin bleef de Passage in de twintigste eeuw dankzij het dikke ijs praktisch onbevaarbaar.

Tijdens de Koude Oorlog bouwde buurland de Verenigde Staten een reeks radarposten in het gebied. Die moesten als waarschuwing dienen voor een mogelijke raketaanval over de Noordpool door de toenmalige Sovjet-Unie.

De VS zijn de enige natie die het lukte om met een zware ijsbreker door de Noordwestelijke Passage te varen. Canada werd niet om toestemming gevraagd. De doortocht werd twee maal uitgevoerd, de laatste keer in 1985.

Een waarschuwingsstation in het Arctische gebied van Canada. Tijdens de Koude Oorlog dienden zogenoemde Distant Early Warning (DEW) stations als deze om in de gaten te houden wat Noord-Amerika naderde over het poolgebied vanuit de Sovjet-Unie.

Tagged with:
 

2 Responses to Canada wil Grote Witte Noorden houden

  1. […] om soevereiniteitsredenen gevoelig in Canada, dat evenals Rusland en de andere Arctische naties aanspraak maakt op wateren in de poolregio. Die worden wegens de klimaatverandering fel begeerd, niet alleen om de nieuwe vaarroutes maar ook […]

  2. […] vond de regering van premier Stephen Harper, die zich profileert als een sterke voorvechter van de Canadese belangen in de Arctische regio. De premier stuurde de wetenschappers terug naar de tekentafel om de rapportage dusdanig aan te […]

Geef een reactie

Your email address will not be published. Required fields are marked *