De bevolking van de overwegend Franstalige Canadese provincie Quebec is door het federale parlement in Ottawa erkend als een natie binnen Canada. Lagerhuisleden van alle partijen stemden met een ruime meerderheid voor de erkenning. Reportage over de culturele identiteit in ‘een groot dorp van overlevers’.

Door Frank Kuin

MONTREAL. Een blauwe vlag met vier witte lelies wappert aan het Place Jacques Cartier, een historisch plein in Vieux Montréal, de oude Franse kern van de Canadese stad. Het plein, genoemd naar de Franse ontdekkingsreiziger die hier in 1535 voet aan wal zette, vormt het hart van een wijk met eeuwenoude pakhuizen langs kronkelende, nauwe straten. Een straatmuzikant speelt op een mondharmonica voor de deur van het Restaurant St-Amable. De sfeer is gemoedelijk, Europees.

Ooit was dit Nieuw Frankrijk, nu is het Quebec, de overwegend Franstalige provincie van Canada waarvan de inwoners gisteren, na een hernieuwd politiek debat, door het Canadese parlement zijn erkend als „een natie binnen een verenigd Canada”. Want ook al viel het gebied in 1759 in Britse handen en is het omgeven door enkele honderden miljoenen Engelssprekenden in Noord-Amerika, toch hebben de nu 7,5 miljoen Québécois met opmerkelijke culturele overlevingsdrang een eigen identiteit weten te bewaren in hun hoek van het continent.

Place Jacques Cartier in het oude centrum van Montreal.

De erkenning van de Québécois als natie, voor velen in Engelstalig Canada een bron van ergernis, wordt hier dan ook ontvangen met een mengeling van goedkeuring en een gevoel van vanzelfsprekendheid. „Natuurlijk is Quebec een natie”, zegt Edouard Bisson, een vijftiger met een Franse baret op. „Wij zijn hier in de meerderheid als Franstaligen, hebben onze eigen literatuur en zangers. Ik heb veel respect voor onze Engelstalige vrienden. Maar het is onze trots om Frans te zijn.”

Edouard Bisson en zijn echtgenote Monique houden van de muzikanten van Quebec, zoals Claude Dubois en Diane Dufresne. „Hun liedjes gaan over andere waarden dan de Engelse”, zegt zij. „Wij zijn Latijnser, uitbundiger, minder gericht op geld en meer op de kwaliteit van het leven.”

Optreden van een artiest uit Quebec.

De Québécois onderhouden inderdaad een levendige cultuur, met een rijkdom aan eigen schrijvers (Anne Hébert), filmmakers (Denys Arcand, Les invasions barbares), zangers (Gilles Vigneault) en andere kunstenaars. Het beroemdste voorbeeld is wellicht het Cirque du Soleil, dat voortkwam uit de wil van de Québécois om, binnen een stortvloed aan Amerikaanse populaire cultuur, hun eigen vermaak te scheppen op hun kleine thuismarkt. Het Cirque, nu een multinationale onderneming, begon rond 1980 met een groepje steltenlopers en vuurspuwers in Baie-Saint-Paul, nabij Quebec-Stad. Zonder geld, maar met de nodige creativiteit.

De cultuur van de Québécois is „een op zichzelf staande cultuur binnen Canada”, meent Brian Johnson, een Canadese cultuurcriticus. „Quebec is als een flamboyant eiland in een Noord-Amerikaanse zee. Het gaat in tegen de heersende cultuur, is exotisch, bohémienachtig, sterk Europees beïnvloed.”

Naast hun taal, een dialect van het Frans, en cultuur hebben de Québécois hun eigen instellingen, zoals scholen, kerken, media, bedrijven en vakbonden, zegt Maurice Pinard, hoogleraar sociologie aan de Universiteit McGill in Montreal. Ook dat is een kernmerk van een natie. In Canada zijn Engels- en Franssprekenden wel aangeduid als the two solitudes (twee afgezonderden), twee groepen onder één dak die grotendeels langs elkaar heen leven; Pinard vergelijkt dat verschijnsel met de verzuiling in Nederland.

Ook beschikken de Québécois over „een collectief historisch geheugen”, een eigen perspectief op de geschiedenis van de Franstaligen in Noord-Amerika die bepaald is door strijd tegen overheersing door Engelssprekenden.

Die geschiedenis gaat van generaal Montcalm, die Nieuw Frankrijk verloor bij een slag bij Quebec-Stad, tot economische onderdrukking van Franstalige arbeiders door Engelstalige kapitalisten, tot de Révolution tranquille (Stille Revolutie) in de jaren zestig en zeventig, waarbij de Québécois emancipeerden. Ook de omstreden uitroep van de Franse president De Gaulle op het Place Jacques Cartier in 1967 staat in dat geheugen gegrift: „Vive le Québec libre!”

Nummerplaat in Québec.

Het collectief geheugen van de Québécois wordt wellicht het best verwoord in de spreuk op de nummerplaat van alle auto’s in Québec: je me souviens (ik herinner mij). „Wat herinner je je dan?” is een vaak gestelde vraag. Hoewel ieder daarop zijn eigen antwoord heeft, appelleert de spreuk aan de overleving van een Franse identiteit onder moeilijke omstandigheden.

Om die reden is de erkenning van de Québécois als een natie volgens socioloog Pinard van belang. „Groepen die zich onderdrukt hebben gevoeld, zijn vaak op zoek naar tekenen van erkenning om die minderwaardigheid psychologisch uit te wissen”, zegt hij. „De erkenning van de Québécois als natie is een klein gebaar, geen magische oplossing voor de Canadese eenheidskwestie. Maar als dit soort gebaren eerder waren gemaakt, met minder aarzeling van Engelstalig Canada, zou dat goed zijn geweest.”

Niettemin heeft Pinard moeite met het woord natie, juist omdat het voor verschillende uitleg vatbaar is. In politieke zin kan het synoniem zijn met een staat, een land. André Boisclair, de separatistenleider in Quebec, noemde de erkenning een stap op weg naar onafhankelijkheid, omdat de internationale gemeenschap het recht van naties op zelfbeschikking onderschrijft.

De erkenning van de Québécois als een natie is ook omstreden omdat zij indruist tegen het Canadese streven naar een multiculturele maatschappij, waarin talloze bevolkingsgroepen samenleven op basis van gelijkwaardigheid, ongeacht waar hun voorouders vandaan komen of hoe lang ze al in het land zijn. „Als we de Québécois een natie noemen omdat ze bij de Frans-Canadese stam horen, dan legitimeren we een etnisch beginsel dat eigenlijk te lelijk is voor de 21ste eeuw”, schreef de Canadese historicus Michael Bliss in het dagblad National Post.

Ook Claire Thibault, een Montrealaise van in de 40, huivert om die reden een beetje voor de term natie. „Het doet te veel denken aan nationalisme”, zegt zij aan l’Avenue du Mont-Royal, een drukke straat in Montreal. „Ik identificeer mezelf niet met een natie maar met onze cultuur. Wij zijn van de nieuwe wereld en nemen veel immigranten op. We zijn multicultureel, vooruitstrevend, kijken vooruit.”

Toch bestaat er ook voor Thibault geen enkele twijfel over het feit achter de erkenning. „Natuurlijk is Quebec een natie”, zegt ze. „We zijn een gemeenschap, een groot dorp van overlevers en een hoop originaliteit. Dat weten we zelf, daar hebben we premier Harper niet voor nodig. Zijn erkenning is een symbolisch gebaar.”

De vlag van Quebec, de fleur-de-lys.

La nation québécoise samengevat

Fleur-de-lys: Vlag van Quebec, blauw met vier witte lelies, symbool voor nationalisten en separatisten

Saint Jean Baptiste: Beschermheilige van Quebec, gevierd op de ‘nationale feestdag’ in de provincie, 24 juni

Je me souviens: Spreuk op nummerplaten, die appelleert aan het nationale geheugen

Poutine

Maîtres chez nous: Motto van de Stille Revolutie in de jaren 60 en 70, waarbij Franstaligen zich emancipeerden

Joual: Frans dialect gesproken door de gewone Québécois van de straat

Poutine: Populair fastfood van patat met kaasklonten en jus

This post is also available in: Engels

16 Responses to Trotse Québécois erkend als ‘natie binnen verenigd Canada’

  1. […] achter de nieuwe Canadese assertiviteit? Wat het Cirque du Soleil betreft heeft het te maken met de unieke, Frans-Canadese cultuur van de Québécois. Het Cirque begon als een initiatief van Boheemse vuurspuwers en steltenlopers die, zonder geld, […]

  2. […] beheerst door de katholieke kerk, maar sindsdien is het juk van de kerk volkomen afgeworpen en is Québec een van de meest liberale jurisdicties in Noord-Amerika. ,,De katholieke kerk is neergehaald, en dat is heel snel gegaan,” zegt hij. ,,Mensen waren […]

  3. […] Ignatieffs gebrek aan politieke ervaring brak hem op. Hij deed herhaaldelijk uitspraken die hij later moest nuanceren. Hij omarmde een voorstel van enkele Liberalen in Quebec om de inwoners van die overwegend Franstalige provincie te erkennen als natie – een omstreden standpunt dat vorige maand leidde tot een verhitte discussie die moest worden gesust door premier Stephen Harper, de tegenstander van de Liberalen. Volgens Harpers compromis werden de Québécois erkend als „natie binnen een verenigd Canada”. […]

  4. […] in plaats van de eeuwige controverse over de plaats van Québec in Canada wordt het politieke debat in de provincie sinds kort bepaald door de plaats van religieuze […]

  5. […] nooit terug tot een derde plaats. André Boisclair, sinds anderhalf jaar partijleider, zei dat de droom van onafhankelijkheid voor Québec nog altijd bestaat: „Het licht is vanavond zwakker, maar het is er nog wel.” […]

  6. […] een immigratieland dat multiculturalisme heeft omarmd als de grootste gemene deler, beschikt Québec over een eigenzinnige culturele identiteit, gebaseerd op de overleving van de Franse taal in Noord-Amerika. Bovendien hecht de liberale […]

  7. […] Daarom bestaan er zorgen over praktijken van tegemoetkoming en wat die betekenen voor de overleving van de culturele identiteit van de Québécois.” Het Canadese multiculturele model werkt daarom niet goed in Québec, meent hij; beter is te […]

  8. […] dat multiculturalisme heeft omarmd als de grootste gemene deler, is Québec fel gebrand op het behoud van zijn eigenzinnige culturele identiteit, gebaseerd op onder meer de Franse taal en een strikte scheiding van kerk en staat. De provincie […]

  9. […] Canadese verstaander duidelijk een nepnaam: poutine is in Canada bekend als een fastfoodgerecht uit de overwegend Franstalige provincie Québec, bestaande uit patat met kaasklonten en bedolven onder een scheut vette jus. In het Frans is […]

  10. […] met zijn twee taalgroepen en aspiraties tot soevereiniteit, heeft een lange geschiedenis van opwellingen van sociale onrust. In Engelstalig Canada, wars van conflict, wordt echter met […]

  11. […] te slaan is ontleend aan protesten in Latijns-Amerika – en dient daarmee ook als een uiting van het Latijnse karakter van Franstalig Québec. Oorsprong van het gebruik ligt in Chili in de jaren zeventig, eerst onder de socialistische […]

  12. […] in competent bestuur volgens het sociaaldemocratische programma van de partij, en in fervente bescherming van de Franstalige cultuur van de provincie, dan in gesteggel over de positie van Quebec in […]

  13. […] rilt dan van een Arctische rukwind: referendum. Dat is in Canada synoniem met het separatisme in de overwegend Franstalige provincie Québec, waar twee maal (in 1980 en 1995) een volksraadpleging werd gehouden over […]

  14. […] Het leiderschap van 1,2 miljard katholieken zou een overweldigende taak zijn voor een man uit Québec, een maatschappij die in voorbije eeuwen is gebouwd door de katholieke kerk, maar sinds de jaren […]

  15. […] gebied, belooft tijdens een campagnebijeenkomst te zullen opkomen voor de Franse taal en unieke cultuur in de provincie van 8 miljoen […]

  16. […] bij de verkiezingen in de Canadese provincie Quebec. De PQ, die streeft naar onafhankelijkheid voor de overwegend Franstalige provincie, is na slechts anderhalf jaar aan het bewind hard afgestraft door de kiezers – een scherpe […]

Laat een reactie achter bij Separatisten Quebec overspelen hun hand bij verkiezingen | frankkuin.ca Cancel reply

Your email address will not be published. Required fields are marked *