Canada moet leren pochen over bevrijding van Nederland

De bevrijding van Nederland door Canadese militairen wordt elk jaar uitgebreid gevierd en herdacht in Nederland. In Canada zou men best wat trotser mogen zijn op Canadese prestaties tijdens de Tweede Wereldoorlog, zeggen historici. Een bezoek aan het gloednieuwe Canadese Oorlogsmuseum in Ottawa.

Door Frank Kuin

OTTAWA. Tegen een achtergrond van hamerslagen en zaaggeluiden doemt in het gloednieuwe oorlogsmuseum in de Canadese hoofdstad Ottawa opeens het moment op waar de geschiedenis van Canada zich kruist met die van Nederland. Om de hoek van de invasie van Sicilië, de slag om Ortona en D-day, is er een grote historische luchtfoto van het ondergelopen Scheldegebied, waar Canadese troepen in 1944 moeizame gevechten leverden om de toegang tot de haven van Antwerpen in geallieerde handen te brengen.

Het Canadese oorlogsmuseum in Ottawa.

Verderop zijn beelden te zien van Canadezen als bevrijders, strijders voor vrijheid en democratie. Er is een geluidloze film van uitzinnige menigten die de Canadezen bejubelen in 1945. En hoewel er nog wordt getimmerd aan de permanente expositie in het enorme museum dat dit weekeinde opengaat, is er ook al een groot wandpaneel van Canadese veteranen die worden geëerd bij de herdenkingsparades van 1995. Waar anders dan in Nederland – het enige land ter wereld waar met name de Canadezen worden beschouwd als bevrijders?

Nederlanders vieren de bevrijding door Canadese militairen in Utrecht, 7 mei 1945 (foto Nationaal Archief van Canada)

,,De bevrijding van Nederland heeft geleid tot een speciale band tussen onze twee landen die nog altijd wordt onderhouden,” zegt Joe Geurts, directeur van het oorlogsmuseum en zelf van Nederlandse afkomst. Als concrete uitingen van die band noemt hij het verblijf van prinses Juliana en de geboorte van prinses Margriet in Ottawa tijdens de oorlog, de naoorlogse immigratie van zo’n 150.000 Nederlanders naar Canada, en het grote tulpenfestival dat elk jaar in Ottawa wordt gehouden om de vriendschap te vieren. ,,Het was een bijzonder moment in de Canadese geschiedenis waar mensen het nog altijd over hebben.”

Nederlandse mensen, althans. In Canada is de herinnering aan de bevrijding minder prominent. Hoewel de bevrijding van Nederland een onbetwist hoogtepunt is in de militaire geschiedenis van Canada, de apotheose van een heldhaftige strijd waarin een klein land zich groot toonde, vinden sommigen dat er niet genoeg wordt gedaan om die prestatie ook in Canada te vieren. De oriëntatie van het land zou te antimilitaristisch zijn geworden, te zeer gericht op vredesoperaties, om met gepaste trots te pochen op het Canadese oorlogsverleden.

,,Ik betwijfel of veel Canadezen weten dat Canada Nederland heeft bevrijd.”

,,Het zit mij dwars dat Canadezen de bevrijding van Nederland niet evenzeer herdenken als Nederlanders,” zegt Jack Granatstein, een prominente Canadese historicus die veel heeft geschreven over de rol van Canada bij de Tweede Wereldoorlog. ,,Ik betwijfel of veel Canadezen weten dat Canada Nederland heeft bevrijd.”

Dat zou wel moeten, meent hij, want voor Canada vormt de bevrijding van Nederland de kroon op een ontzaglijke oorlogsinspanning die het land deed opgroeien van een satellietstaat van Groot-Brittannië tot een natie met zelfvertrouwen en een eigen rol in de wereld. Canada verklaarde Duitsland de oorlog in 1939, twee jaar voordat de Verenigde Staten erbij betrokken raakten. Aan het einde van de oorlog had Canada 1,1 miljoen mensen in uniform op een totale bevolking van 11 miljoen, en beschikte het over een van de grootste legers ter wereld. Zo’n 42.000 Canadezen kwamen om; 54.400 raakten gewond.

‘Infanterie bij Nijmegen, Holland’, door Alex Colville (Canadian War Museum)

,,Wij waren een van de landen die in de Tweede Wereldoorlog vochten voor vrijheid zonder dat we zelf direct werden bedreigd,” zegt Granatstein. ,,En we zijn daardoor in staat geweest om het Nederlandse volk zijn vrijheid en democratie terug te geven. Het is een geweldige prestatie om een ander land te bevrijden, en daar zouden we trots op moeten zijn.”

Wat Granatstein betreft verdient de bevrijding van Nederland dan ook meer aandacht bij het geschiedenisonderwijs op Canadese scholen. Als er aandacht wordt besteed aan de Tweede Wereldoorlog, dan ligt de nadruk meestal op wat er fout is gedaan, zegt hij – bijvoorbeeld de vervolging van Japanners in Canada. De Canadese volksaard is nu eenmaal te zelfkritisch voor een hagiografische opsomming van eigen successen bij trompetgeschal, zoals men daar bij de zuiderburen beter in is.

Bovendien wordt de rol van Canada bij oorlogen in het verleden weggemoffeld omdat die niet past bij het huidige zelfbeeld van het land als een vredesstichter. ,,We maken onszelf wijs dat de Amerikanen oorlog voeren terwijl de Canadezen vrede sluiten,” zegt Granatstein. ,,Canadezen geloven graag dat we een morele supermacht zijn, en in naam van die Canadese mythe doen velen hier alsof we nooit oorlog hebben gevoerd.”

Gevel van het Canadese oorlogsmuseum in Ottawa.

Toch zijn er initiatieven om de inspanningen van het Canadese leger tijdens de Tweede Wereldoorlog te memoreren. Zo organiseert het Dominion Institute een programma waarbij veteranen naar scholen gaan om over hun ervaringen te vertellen. Rudyard Griffiths, directeur van het instituut, meent dat de bevrijding van Nederland de Canadese bevolking wel degelijk aanspreekt. ,,Het is een deel van onze geschiedenis dat een snaar raakt omdat het terugvoert op een gouden tijdperk wat betreft de Canadese rol in de wereld, en een niveau van status en invloed dat we nu niet hebben.”

Griffiths is dan ook minder pessimistisch over de bekendheid van de bevrijding van Nederland in Canada. ,,Ik denk niet dat de meeste Canadezen er een grondige kennis over hebben, maar wel dat de meesten op de hoogte zijn,” zegt hij. Sterker nog, de bevrijding van Nederland is meestal het tegenvoorbeeld wanneer er wordt geklaagd dat Canadezen te weinig weten over hun eigen geschiedenis. ,,Dan komt vaak de verzorging van de graven van Canadese soldaten in Nederland ter sprake.”

Televisiebeelden van de herdenkingen in Nederland ter ere van Canadese gevallenen en veteranen maken grote indruk in Canada. Ook deze week was er uitgebreide aandacht voor de evenementen. Zowel Engelstalige als Franstalige tv-stations zenden rechtstreekse verslagen uit, en de herdenking op de militaire begraafplaats bij Groesbeek was de opening van het nationale journaal.

Wat Granatstein betreft zou Canada een voorbeeld moeten nemen aan de ,,ontroerende” manier waarop de bevrijding in Nederland wordt herdacht. Hij hoopt dat het nieuwe oorlogsmuseum meer Canadezen in het oorlogsverleden van het land zal interesseren. Ook al is het museum, in z’n grootsheid en de glorificatie van militaire successen, bijna on-Canadees.

De begraafplaats voor gesneuvelde Canadese militairen bij Groesbeek.