Canada wil meer immigranten, maar wel naar behoefte

In tegenstelling tot de meeste westerse landen opent Canada zijn deuren voor meer immigranten. Immigratieminister Denis Coderre wil de nieuwkomers verplichten zich over het land te verspreiden, om het aanbod af te stemmen op de behoeften van de arbeidsmarkt. Waarnemers reageren verdeeld op het plan. ,,Het lijkt wel communistisch China.”

Door Frank Kuin

Ottawa. Er is werk aan de winkel in de dorpen in Canada, zegt Denis Coderre, de Canadese minister van Immigratie. Artsen en leraren worden gevraagd, verplegend personeel, ingenieurs en computerprogrammeurs, elektriciens en loodgieters m/v. Dus, gediplomeerden uit India, Tunesië, Colombia of waar dan ook: kom naar Canada en ga aan de slag in Moose Jaw, Saskatchewan of Stony Mountain, Manitoba.

Kandidaten uit alle delen van de wereld zijn welkom om het dreigende tekort aan arbeidskrachten in Canada aan te vullen, zegt de Liberale minister Coderre in een vraaggesprek met NRC Handelsblad. Als Canada verzuimt om meer professionele immigranten te werven, zegt hij, dan zit het land over vijf jaar met een tekort van een miljoen arbeidskrachten.

De Canadese minister van Immigratie Denis Coderre

Daarna wordt het nog nijpender, want de Canadese bevolking groeit niet hard genoeg en vergrijst snel, bleek vorig jaar uit een volkstelling. Zo ligt het Canadese geboortecijfer op 1,52 (kinderen per vrouw), vergelijkbaar met het niveau van Nederland, maar aanmerkelijk lager dan de 2,08 in de Verenigde Staten.

,,Vanaf 2009 zal onze arbeidsmarkt afhankelijk zijn van immigratie, en vanaf 2026 is zelfs onze bevolkingsgroei afhankelijk van immigratie”, zegt Coderre. Hij wil het aantal immigranten dat Canada opneemt verhogen tot ten minste 300.000 per jaar, ofwel één procent op een bevolking van ruim 30 miljoen. De laatste tien jaar schommelt het aantal nieuwkomers tussen de 175.000 en 250.000.

Zijn plan ligt goed bij de regerende Liberalen, een pro-immigratiepartij die in Canada stevig in het zadel zit en altijd veel stemmen onder nieuwkomers trekt. Bovendien is er in Canada geen sprake van een anti-immigratiestemming of breed gedragen vreemdelingenhaat. ,,Canadezen zijn zich bewust van de waarde van immigratie”, zegt Coderre. ,,Het is een belangrijk deel van onze identiteit.”

Bovendien is het ook een kwestie van eigenbelang, voegt hij eraan toe: ,,Het is een zaak van overleven, van concurreren op de wereldmarkt en in staat zijn volwaardig mee te blijven doen.”

,,Mijn taak is te zorgen dat we de arbeidskrachten krijgen die we nodig hebben”

Goed nieuws dus voor kansjagers met professionele vaardigheden uit minder welvarende landen. Er is echter één voorwaarde: als het aan Coderre ligt trekken niet alle nieuwkomers direct naar de grote multiculturele steden Toronto, Montreal en Vancouver. Nu doet 81 procent van alle immigranten dat. Zo trok Toronto in 2000 108.000 nieuwkomers, meer dan welke stad in Noord-Amerika ook.

De Canadese regering streeft naar een betere spreiding. Niet alleen om Toronto te ontzien, maar ook om ervoor te zorgen dat de vaardigheden van hoger opgeleide immigranten inzetbaar zijn in kleinere steden en dorpen. Vacatures blijven daar vaak lang ongevuld.

Coderre wil dat Canada ,,een wederzijdse overeenkomst” sluit met kandidaat-immigranten, met als doel tot 2011 een miljoen nieuwkomers naar kleinere plaatsen te sturen. Volgens het voorstel wordt van hen verwacht dat ze voor een periode van drie tot vijf jaar werken in een bepaalde functie in een door de Immigratiedienst vastgestelde plaats, op basis van een tijdelijk werkvisum. Daarna krijgen ze hun Canadese papieren en zijn ze vrij om te gaan waar ze willen. Als alles volgens plan verloopt, zijn ze dan genoeg ingeburgerd in hun nieuwe woonplaats om daar wellicht ook te willen blijven.

,,De strategie is gebaseerd op een inventarisatie van de behoeften per regio”, verklaart Coderre. ,,Als we in een bepaalde streek verplegers nodig hebben, en de verplegers komen uit de Filippijnen, dan komt het visumkantoor tussenbeide en zeggen we: wij hebben een baan voor jou. We tekenen een contract dat je voor drie tot vijf jaar in die streek zal werken. Je brengt je gezin mee. Na die drie à vijf jaar krijg je een permanente verblijfsvergunning. Maar tot die tijd vervul je je plicht en lever je een bijdrage door je vak te beoefenen in een bepaalde regio.”

Volgens Coderre is het plan vergelijkbaar met de belofte van een gratis lap grond waarmee aan het einde van de negentiende eeuw migranten naar het westen van Canada werden gelokt. ,,Toen was de stimulans een stuk land waarmee je als boer aan het werk kon. In de 21ste eeuw is de stimulans dat je een baan kunt krijgen op je eigen vakgebied.” Dat is aantrekkelijk, want in de grote steden komt het voor dat pas geïmmigreerde ingenieurs werken als pizzabezorger, of artsen als beddenverschoner.

Toch bestaat er kritiek op het plan. Een woordvoerder van een Chinees-Canadese belangenorganisatie zei dat het voorstel om de bewegingsvrijheid aan banden te leggen haar ,,deed denken aan communistisch China.” Dergelijke beperkingen zijn niet in overeenstemming met de Canadese grondwet, menen ook voorvechters van burgervrijheden. Andere critici hebben vraagtekens geplaatst bij de praktische uitvoerbaarheid van het idee. Moeten immigranten die tegen de afspraak in verhuizen, worden opgespoord en gedeporteerd?

,,Het is geen kwestie van dwang, maar van verleiding”

Volgens Coderre moeten de details van het plan nog worden uitgewerkt, maar wat hem betreft ,,is het geen kwestie van dwang, maar van verleiding”. Er is niets ongrondwettigs aan het concept, zegt hij. De Canadese wet kent het tijdelijke werkvisum al. Het wordt op beperkte schaal toegepast in de land- en tuinbouw, voor buitenlanders die in de zomermaanden fruit komen plukken bijvoorbeeld. ,,Wil je meedoen, dan sluiten we een vrijwillige overeenkomst”, zegt de minister. Maar, voegt hij eraan toe, ,,als je jouw deel van het contract niet nakomt, dan doe ik wat mij te doen staat.”

Andere critici hebben het voorstel van Coderre vergeleken met het Europese beleid van gastarbeiders, en de bijwerking van het ontstaan van ‘getto’s van een onderklasse’. Volgens Haroon Siddiqui, commentator van de Toronto Star, is de Canadese traditie van immigratie juist zo succesvol omdat die uitgaat van gelijkheid voor iedereen. Met het nieuwe plan ,,zal Canada permanent twee klassen burgers krijgen”, waarschuwt hij, ,,want degenen die doorstromen naar staatsburgerschap zullen worden vervangen door nieuwkomers”.

Coderre verwerpt die analogie. ,,We hebben maar één klasse burgers in Canada: eerste klas”, zegt hij fel. Bovendien heeft Canada de immigrant een hoop te bieden: ,,Een nieuwe toekomst voor je gezin en een baan op je eigen vakgebied.” Het gaat niet om de vuile klusjes, zoals bij gastarbeiders, maar juist om de mogelijkheid tot professionele ontplooiing. ,,Het is een beleid waarbij mensen de kans krijgen een bijdrage te leveren aan de economische ontwikkeling van de regio’s op een manier die ze echt willen.”

Een land mag ook best wat van zijn nieuwkomers verwachten, vindt Coderre, en hij wordt daarin gesteund door de regio’s. ,,We zijn het erover eens dat we een strategie nodig hebben om diegenen binnen te brengen waar ons land behoefte aan heeft.” Canada is opgebouwd door immigranten, en heeft een traditie waarin iedereen ,,verschillend is, maar toch gelijk”. Dat moet zo blijven, maar tegelijkertijd is immigratie ook ,,een investering”, aldus Coderre. ,,Mijn taak is ervoor te zorgen dat we de arbeidskrachten krijgen die we nodig hebben.”

The modern immigrant experience in Canada: three recent newcomers tell their stories

Neera Mehta: ‘Mijn diploma als accountant telde niet’

Neera Mehta kwam in 1991 naar Canada vanuit Kenia, vol goede moed dat haar werkervaring als accountant en haar diploma van de universiteit van Nairobi deuren zouden openen. In plaats daarvan moest ze ,,overschakelen op een andere versnelling”, zegt ze nu. Inmiddels werkt ze als arbeidsmarktadviseur bij het multiculturele centrum van Kitchener-Waterloo, Ontario.

,,Sinds ik naar Canada ben gekomen heb ik niets meer aan accounting gedaan”, verklaart Mehta. ,,Mijn diploma’s werden niet erkend. Ik had een stap terug moeten doen naar een zeer elementair niveau van boekhouden, terwijl ik in Kenia al had gewerkt als volwaardig accountant.” Dat kwam als een verrassing, want de immigratieofficier was ,,opgetogen” over haar uitstekende kwalificaties, en het was geen probleem om aan een verblijfsvergunning te komen.

Na aankomst in Canada bleek echter dat Mehta een vergunningsprocedure moest doorlopen om op haar eigen niveau aan de slag te kunnen. Dat kon een jaar of drie gaan duren, zegt ze, en ,,die luxe had ik niet”. In plaats daarvan werd ze actief in sociale hulpverlening, werkte als assistent en coördinator bij cursussen voor andere immigranten en klom op tot adviseur. ,,Ik heb het gevoel dat ik dit op eigen kracht heb bereikt, en dat geeft me zeker voldoening.”

Als betrokkene plaatst Mehta kanttekeningen bij de uitvoerbaarheid van het plan van immigratieminister Coderre. ,,Een van de problemen waar immigranten mee te maken hebben is gebrek aan informatie. Ze weten vaak niet wat er van ze verwacht wordt en wat ze nodig hebben. Hoe kom je bijvoorbeeld aan Canadese ervaring? Als je als accountant pizza’s gaat bezorgen om te overleven, krijg je natuurlijk nooit de vaardigheden om accountant te worden.”

Srinivas Chava: ‘Als ingenieur ben ik in dat dorp maar begonnen’

Srinivas Chava is een Canadese modelimmigrant. De ingenieur uit India kwam twee jaar geleden naar Canada met zijn vrouw en dochtertje en heeft zich gevestigd in Florenceville, New Brunswick, een dorpje van nog geen duizend inwoners. Daar vond hij een baan bij Thomas Equipment, een producent van constructie- en landbouwuitrustingen.

Chava bracht een ingenieursdiploma van de Universiteit van Bangalore mee, en veertien jaar werkervaring als ingenieur in India. Dat versoepelde zijn immigratieaanvraag, zegt hij. ,,Het maakte het makkelijker, want ik kon aantonen dat ik niet van anderen afhankelijk zou zijn voor de kost.”

Door de grote steden te ontwijken had hij bovendien ,,minder concurrentie” bij het vinden van een baan. ,,In de stad zijn er voor elke baan vele gegadigden; hier ben je met z’n tweeën. Er zijn zeker kansen in de kleinere plaatsen.”

Toch moet hij nog een Canadees examen afleggen om overal te kunnen werken als erkend ingenieur. Voor zijn huidige baan was dat niet nodig, maar Chava is wel van plan om dat te doen. ,,Het is een extra diploma, wat je salaris ten goede kan komen, hoewel het werk verder hetzelfde is.”

Ondertussen hebben Chava en zijn gezin het best naar hun zin in Florenceville. ,,Het is een goede plek, rustig, je hebt hier geen stadsproblemen als verkeer en lawaai en vervuiling”, zegt hij. Hij kwam naar het oostelijk deel van Canada omdat hij een vriend heeft wonen in nabijgelegen Fredericton. ,,Een stadsleven heb je hier niet, maar de werkomstandigheden zijn goed. En er zijn goede voorzieningen, zoals een school en sportfaciliteiten. Dus ik dacht: laat ik het hier maar eens voor enige tijd proberen.”

Maria Malagon: ‘Het is niet makkelijk als arts aan de slag te komen’

Maria Malagon heeft momenten van grote frustratie doorgemaakt sinds ze in 1999, samen met haar echtgenoot, in Canada aankwam als vluchteling uit Colombia. Hoewel ze een medische bul heeft van de Universiteit van Bogotá en daar ook als arts heeft gewerkt, is de mogelijkheid een baan te vinden als dokter in Alberta, in westelijk Canada, haar tegengevallen.

,,Het is niet makkelijk als geïmmigreerde dokter snel een positie te krijgen, want je hebt klinische ervaring in Canada nodig”, zegt Malagon. Een vicieuze cirkel dreigde: zonder Canadese ervaring geen baan, en zonder baan geen Canadese ervaring. Om te overleven werkte ze in een verpleeghuis, waar ze inwoners hielp met eten, wassen en aankleden.

In de tussentijd leerde ze Engels en doorliep ze met succes drie examens om in Canada als arts te kunnen werken. Inmiddels werkt ze als medisch assistent bij een dokter in Calgary. Onder diens toezicht mag ze patiënten onderzoeken, maar geen medicijnen voorschrijven. Zo bouwt ze werkervaring in Canada op.

,,Het is goed dat ze hoge eisen stellen aan het onderwijs en de vaardigheden van artsen”, vindt Malagon. ,,Er bestaat alleen geen programma van de overheid om geïmmigreerde dokters aan de nodige ervaring en referenties te helpen. We hebben wel referenties van onze herkomstlanden, maar dat is niet genoeg. Ze willen Canadese referenties.”

Malagon werkt hard om haar doel te bereiken, en ondanks momenten van twijfel is ze optimistisch. ,,Ik denk niet dat het onmogelijk is.” Ze is gemotiveerd, want het leven in Canada bevalt haar goed.

,,We zijn heel blij dat we hier zijn. Met name de veiligheid is iets wat we zeer waarderen in Canada.”