Midden jaren 80 dreigde in Manhattan een fietsverbod wegens onveiligheid. Nu rukt de fiets op in New York. Met de aanleg van honderden kilometers aan fietspaden en een gloednieuw leenfietsenprogramma wordt New York een ware fietsstad. Uit Nederland worden oma- en bakfietsen geïmporteerd.

Door Frank Kuin in New York

Gekleed in een zomerjurk en met een veiligheidshelm op fietst Adrianne Weremchuk langs 8th Avenue in het centrum van New York. Gele taxi’s razen toeterend voorbij, voetgangers stappen op het pad zonder te kijken – maar het deert de inwoonster van Manhattan niet. Ze is op weg van 23rd Street naar een werkafspraak aan 42nd op een gloednieuwe leenfiets, en stopt halverwege voor een stoplicht.

,,Het is heel handig op de fiets’’, zegt Weremchuk, een enthousiaste gebruiker van het nieuwe leenfietsensysteem in de stad, Citibike. ,,Je moet voorzichtig zijn, want automobilisten denken dat ze de heersers zijn van de straat. Maar je ziet steeds meer fietsers hier, het begint echt deel te worden van de cultuur. We moeten eraan werken om fietsen te integreren, wat dat betreft kunnen we een voorbeeld nemen aan Amsterdam.’’

,,We zitten middenin een bike boom hier in New York’’

Dat gebeurt de afgelopen jaren in toenemende mate. De fiets rukt op in New York, een van de meest stedelijke plaatsen in de westerse wereld, waar de auto al decennialang oppermachtig is. Onder invloed van de aanleg van honderden kilometers aan fietspaden, en de lancering van een grootschalig leenfietsenprogramma in navolging van andere wereldsteden (zie inzet), is New York bezig aan een transformatie tot een ware fietsstad.

Fietsers op de Williamsburg Bridge tussen Manhattan en Brooklyn.

Fietsers op de Williamsburg Bridge tussen Manhattan en Brooklyn.

,,We zitten middenin een bike boom hier in New York’’, zegt Paul Steely White, directeur van Transportation Alternatives, een organisatie die al jarenlang opkomt voor de belangen van fietsers. Volgens hem is fietsverkeer in de afgelopen zes jaar met 65 procent gegroeid. ,,Verbeteringen van de infrastructuur hebben geleid tot een culturele bloei, een acceptatie van fietsen. Het is in de mode geraakt als vervoermiddel, en als deel van de levensstijl.’’

Dat was wel eens anders. In 1987 wilde toenmalig burgemeester Ed Koch fietsen uit veiligheidsoverwegingen verbieden in delen van Midtown Manhattan. Dat voorstel werd na demonstraties verworpen, maar fietsen in de Big Apple was lange tijd het domein van zonderlingen. Volgens Jon Orcutt, beleidsdirecteur van het Departement van Verkeer van New York, ging het om ,,koeriers en liefhebbers die onbevreesd genoeg waren om zich op de fiets in het stadsverkeer te mengen.’’

Belangrijkste drijfveer van de ommezwaai is het beleid van vertrekkend burgemeester Michael Bloomberg. Onder zijn bewind, en dat van de door hem benoemde wethouder voor verkeer, Janette Sadik-Khan, zijn de afgelopen jaren meer dan 700 kilometer aan fietspaden aangelegd – een van de meest in het oog lopende veranderingen in de stad tijdens zijn regeerperiode.

Daarbij gaat het niet alleen om fietsstroken zoals je die veel ziet in Noord-Amerika: een lijn op het asfalt tussen de rijbaan en de parkeerstrook, en verder zoekt de fietser het maar uit. In plaats daarvan zijn langs enkele grote verkeersaders (1st en 2nd Avenue, 8th en 9th Avenue) zogenoemde ‘cycle tracks’ verschenen: fietspaden direct langs de stoep, die aan de straatkant zijn afgeschermd door een buffer van een meter breed voordat de parkeerstrook begint, om fietsers te beschermen tegen open portieren.

Cycle track in Manhattan

Cycle track in Manhattan

Dat ontwerp, met een fysieke scheiding van fiets- en autoverkeer, was baanbrekend in de Verenigde Staten, aldus Orcutt. ,,Waar het om gaat is ervoor te zorgen dat fietsers zich op hun gemak voelen op straat’’, zegt hij. ,,Vervoer per fiets is vaak de snelste manier om ergens te komen voor mensen die maar enkele kilometers hoeven af te leggen. Hoe veiliger en aantrekkelijker we het maken, hoe meer mensen geneigd zijn om de fiets te nemen voor verkeer binnen de stad.’’

De fietspaden zijn een plezierige manier om Manhattan te doorkruisen. Je ziet zijstraten in rap tempo aan je voorbijtrekken: 28, 29, 30, 31. Al moet je je ogen en oren goed openhouden voor voetgangers die op het pad stappen, afslaande auto’s, en straatverkopers en anderen die de strook beschouwen als een handige plek om hun karren te verplaatsen of neer te zetten. Maar afgezien van die obstakels kom je in twintig minuten een heel eind.

,,Manhattan klinkt heel groot, maar het is eigenlijk relatief compact’’, zegt Marc van der Aart, eigenaar van Rolling Orange, een Nederlandse fietsenwinkel in Brooklyn. ,,In een uur fiets je het af, en ook delen van Brooklyn zijn dichtbij. Wat de schaal betreft is het eigenlijk ideaal, veel beter dan Los Angeles.’’ Maar, zegt hij, ontspannen ‘freewheelen’ is er nog steeds niet bij. ,,Je moet vijf keer zo alert zijn als in Nederland, je moet schreeuwen en bellen, je stem verheffen.’’

Rolling Orange, Nederlandse fietsenwinkel in Brooklyn.

Rolling Orange, Nederlandse fietsenwinkel in Brooklyn.

En dat doen niet alleen de fietsers. Ook tegenstanders van de opmars van de fiets laten luidkeels van zich horen. Zij vinden dat de straten er niet schoner en overzichtelijker door zijn geworden, maar juist onveiliger.  ,,Het is levensgevaarlijk’’, zegt Deb Sokolowski, een inwoonster van de Lower East Side. ,,Fietsers houden zich aan geen enkele regel. Ze negeren stoplichten. En als je er iets van zegt, krijg je op je kop.’’

Een fietser rijdt langs, tegen de richting van het verkeer in. ,,Je gaat de verkeerde kant op!’’ roept Sokolowski hem toe. ,,Oh mijn God!’’, schreeuwt hij terug terwijl hij voorbij zoeft. ,,Zie je wel,’’ zegt ze. ,,Fietsers worden met voorkeur behandeld, wat willen ze nog meer, dat iemand voor ze op de trappers trapt?’’

,,Fietsers houden zich aan geen enkele regel’’

Volgens Dorothy Rabinowitz, een commentator van de Wall Street Journal, ,,komt het belangrijkste gevaar in de stad niet van gele taxi’s, maar van fietsers die met de zegen van het stadsbestuur door het verkeer zigzaggen.’’ New York is Amsterdam niet, zegt zij met rollende ogen bij een online interview met WSJ Live. ,,De burgemeester heeft zijn ideologische stempel permanent op de stad gedrukt – tenzij een actieve opvolger de straten weer opbreekt.’’

Dat is niet waarschijnlijk. Hoewel de kandidaten bij de aankomende verkiezingen voor een nieuwe burgemeester verschillende meningen hebben over fietspaden, stelt geen van hen voor om de aangelegde paden weer weg te halen. De inzet is vooral of vanaf volgend jaar actief op het fietsbeleid van Bloomberg zal worden voortgebouwd, zegt Steely White van Transportation Alternatives.

,,Wij proberen aan de kandidaten duidelijk te maken dat fietspaden geen overbodige luxe zijn, maar noodzakelijke veiligheidsvoorzieningen’’, zegt hij. ,,Ik denk dat het besef doordringt dat er geen weg terug is naar de tijd dat New York altijd en overal het domein was van de auto. De stad is op zijn best als we ruimte maken voor fietsen. Ik heb goede hoop dat we de volgende burgemeester en wethouders daarvan kunnen overtuigen.’’

Van der Aart van Rolling Orange ziet daar brood in. Hij importeert Nederlandse omafietsen en bakfietsen voor een nieuw marktsegment: Amerikanen die een fiets willen als vervoermiddel, in tegenstelling tot fanatiekelingen met een racefiets om te sporten. ,,Het is hip geworden om een fiets te kopen’’, zegt hij. Wat hem betreft doet New York zijn begindagen als Nieuw Amsterdam in de zeventiende eeuw eer aan. ,,Na 400 jaar veroveren we New York weer terug, met de fiets.’’

Nederlandse fietsen te koop bij Rolling Orange in Brooklyn.

Nederlandse fietsen te koop bij Rolling Orange in Brooklyn.

Citibike: Elke dag 35.000 ritten met de New Yorkse leenfiets

Ze vormen een nieuw element van het straatbeeld in New York: Citibikes. De blauwe, stevige leenfietsen, gesponsord door Citigroup, zijn sinds deze zomer beschikbaar als vervoermiddel in de stad, bedoeld voor relatief korte afstanden.

Met ongeveer 6.000 leenfietsen en ruim 330 stallingen is Citibike het grootste leenfietsenprogramma van Noord-Amerika, net voor Montreal, dat het systeem ontwierp en de fietsen levert. Gebruikers kunnen de fietsen huren voor een onbeperkt aantal ritten tot 30 minuten, daarna begint een meter te lopen (45 minuten voor leden).

Vele andere wereldsteden, waaronder Parijs en Londen, hebben al leenfietsen. Maar in New York ging de introductie gepaard met het nodige drama. Orkaan Sandy leidde tot uitstel. Toen de stallingen op straathoeken verschenen, klaagden critici dat de stad werd ontsierd door ‘grafzerken’. De software van de terminals werd geplaagd door kinderziektes.

Toch is het initiatief aangeslagen. Meer dan 73.000 leden hebben zich aangemeld, ruim boven de doelstelling van 50.000 tot 60.000. Ongeveer 150.000 dagkaarten zijn inmiddels verkocht, en zo’n 20.000 weekkaarten. Dagelijks worden ongeveer 35.000 ritten gemaakt met Citibikes.

Citibikes in Manhattan

Citibikes in Manhattan

,,Mensen zien dat het een handige manier is om je door de stad te bewegen’’, zegt Dani Simons, woordvoerder van NYC Bike Share, dat de leenfietsen beheert. ,,New Yorkers hadden er echt behoefte aan, want de ondergrondse gaat niet overal naartoe en heeft vaak last van dienstonderbrekingen. Bussen zijn langzaam.’’

De klachten zijn grotendeels weggeëbd, aldus Simons op het hoofdkwartier van de organisatie in Brooklyn. Er zijn plannen om het systeem uit te breiden tot 10.000 fietsen. Citibike is een privéonderneming en heeft een winstdelingsregeling met de stad. Simons is optimistisch: ,,Er zal winst zijn om te delen.’’

This post is also available in: Engels

 

Geef een reactie

Your email address will not be published. Required fields are marked *