BlackBerry, de smartphone die mobiel e-mailen tot wereldhit maakte, heeft het moeilijk. De afzetmarkt groeit, maar het aandeel van BlackBerry-maker RIM slinkt en beleggers vragen zich hardop af op de pionier zijn beste tijd heeft gehad.

Door Frank Kuin

Als halfgoden van de technologiesector, zo werden Mike Lazaridis en Jim Balsillie altijd ingehaald op de jaarvergadering van hun bedrijf, het Canadese Research in Motion. De twee bestuursvoorzitters van de maker van de BlackBerry, de smartphone die mobiele e-mail introduceerde en tot een wereldwijd fenomeen maakte, verwierven een heldenstatus dankzij de pijlsnelle groei van het bedrijf tot een multinationale miljardenorganisatie.

Lazaridis en Balsillie, respectievelijk technisch brein en zakeninstinct van RIM, waren jarenlang boven alle kritiek verheven. Op hun initiatief werd de BlackBerry, ondanks aanvankelijke scepsis over de veiligheid van e-mailen via de ether, een onontbeerlijk apparaatje in de zakenwereld en de politiek – tot aan president Obama toe. Zo onmisbaar en verslavend werd e-mail-op-zak, dat de BlackBerry, met het kenmerkende toetsenbordje, de bijnaam ‘CrackBerry’ kreeg – naar crack cocaïne.

Daarmee hield de positie van RIM als lieveling van de aandelenbeurs nog niet op, want de BlackBerry stootte de afgelopen jaren door tot een hit onder consumenten. Ook niet-zakelijke gebruikers raakten verslingerd aan push e-mail van RIM: berichten worden via servers van het bedrijf naar de apparaatjes ‘geduwd’ en van een riedel voorzien. De BlackBerry’s waren nauwelijks aan te slepen: inmiddels telt de wereld 67 miljoen gebruikers – niet gek voor een bedrijf uit het Canadese provinciestadje Waterloo.

Mike Lazaridis en Jim Balsillie, de bestuursvoorzitters van BlackBerry-producent Research in Motion (foto CP).

De euforie van voorgaande jaren was echter getemperd toen de twee bestuursvoorzitters deze week hun aandeelhouders ontmoetten. Dat lag niet aan de indrukwekkende cijfers waarop de twee miljardairs nog steeds kunnen bogen: de omzet van RIM is in vijf jaar gestegen van 2 miljard dollar tot bijna 20 miljard (14,3 miljard euro) vorig jaar. De jaarwinst bedroeg 3,4 miljard dollar.

De crisissfeer op de jaarvergadering had te maken met paniek die is uitgebroken over de verdere groei van RIM. Beleggers vragen zich opeens af of de BlackBerry zijn beste tijd niet heeft gehad. De mobiele e-mailer heeft te maken met toenemende concurrentie – vooral van de hippere iPhone van Apple, en de goedkopere smartphones met het Androidsysteem van Google, zoals toestellen van Samsung en Motorola.

Het negatieve sentiment is gebaseerd op slechte berichten – de eerste in de jarenlange opmars van RIM. Zo is de verkoop van BlackBerry op de cruciale Noord-Amerikaanse markt de afgelopen kwartalen gestagneerd, hoewel die markt zelf groeit als kool. RIM verliest in Noord-Amerika in hoog tempo marktaandeel, aan de iPhone en aan smartphones met Android. Had BlackBerry in 2009 nog 50 procent van de markt, nu is dat teruggelopen tot 17 procent. „Jullie laten je door Apple en Android de kaas van het brood eten”, hield een aandeelhouder de RIM-top voor.

Ook de omzet van RIM staat onder druk. In het eerste kwartaal slonk de omzet in de VS met 27 procent ten opzichte van dezelfde periode vorig jaar. Voor het huidige boekjaar is de omzetverwachting bijgesteld tot ruim 21 miljard dollar – een nipte groei ten opzichte van vorig jaar, waarbij RIM het vooral moet hebben van groei buiten Noord-Amerika.

„Als je naar de koers kijkt, lijkt het alsof het bedrijf afstevent op zijn einde”

Beleggers reageerden fel op de slechte berichten. Het aandeel RIM heeft dit jaar ongeveer de helft van zijn waarde verloren. Het gevolg is een uiterst lucratief bedrijf met een jaaromzet van meer dan 20 miljard dollar, maar een ongekend lage marktwaarde van minder dan 15 miljard. „Als je naar de koers kijkt, lijkt het alsof het bedrijf afstevent op zijn einde”, zegt Michael Urlocker, een analist bij GMP Securities in Toronto. „Maar kijk je naar de financiële resultaten, zou je denken dat ze naar de hemel gaan.”

RIM zelf houdt het op de laatste richting. Volgens het bestuur kampt het bedrijf met een tijdelijke terugslag, veroorzaakt door een tijdrovende overgang naar een nieuw besturingssysteem voor de BlackBerry. Wanneer die is voltooid, komt alles weer goed, aldus Lazaridis op de jaarvergadering. „We hebben vertraging opgelopen, maar we zullen hier versterkt uitkomen.”

De grote vraag is: klopt dat, of is RIM, een van de meest succesvolle technologiebedrijven van de afgelopen tien jaar, definitief op zijn retour? Critici vergelijken RIM met Nokia, de Finse maker van mobieltjes die zijn positie van marktleider verspeelde wegens onvermogen om zich aan te passen aan nieuwe marktomstandigheden. RIM zou in een soortgelijke positie verkeren: BlackBerry was pionier van mobiele e-mail, maar zou de huidige ontwikkelingen met smartphones niet meer kunnen bijbenen.

„Ze hebben geweldige dingen gedaan voor de wereld van smartphones, maar ze zitten nu in het nauw”, zegt Mark McKechnie, analist bij ThinkEquity in San Francisco. „Ze hebben een uitstekend berichtensysteem, maar hebben de overgang naar de bredere smartphone niet gemaakt. Op dat terrein worden ze verdrongen door Android en Apple. Klanten willen nu meer dan alleen een berichtendienst.”

Ook Urlocker is sceptisch. De traditionele kracht van BlackBerry – efficiënte en betrouwbare mobiele e-mail met waterdichte veiligheid – is voor consumenten minder aantrekkelijk dan voor zakelijke gebruikers, zegt hij. „Op de consumentenmarkt voor smartphones gaat het om kwaliteit van softwaretoepassingen, inhoud en marketing. Vergeleken bij Apple en Google is RIM zwak in die aspecten.”

BlackBerry Curve toestel.

Oorzaak van de huidige stagnatie is dat RIM het afgelopen jaar geen nieuwe BlackBerry-modellen op de markt heeft gebracht. En dat heeft weer te maken met de ontwikkeling van het nieuwe besturingssysteem, ter vervanging van het bestaande softwareplatform. Dat systeem, ontwikkeld door softwarebedrijf QNX, een acquisitie van RIM, moet BlackBerry veelzijdiger maken. Het wordt al gebruikt in RIM’s tabletcomputer PlayBook, en is geprezen om zijn kracht en snelheid.

De integratie van QNX in de kleinere BlackBerry-apparaatjes heeft echter vertraging opgelopen. „In de afgelopen paar jaar is RIM teveel in een situatie gekomen waarin het probeert andere bedrijven bij te houden”, zegt Barry Richards van Paradigm Capital in Toronto. „Ze proberen hun producten te verbeteren tot het niveau dat concurrenten al hebben bereikt. Daardoor zijn ze geen wereldleider meer.”

Toch is het niet enkel kommer en kwel bij de Canadese technologiegigant. Hoewel optimisten over de toekomst van RIM inmiddels in een minderheid lijken, zijn volgens sommigen de berichten over de aanstaande ondergang van het bedrijf schromelijk overdreven. „De situatie wordt sterk gedramatiseerd”, vindt Richards. „Het bedrijf was lange tijd zó succesvol, dat het boven elke kritiek was verheven. Nu de aanval is geopend, gaan mensen te ver in het uiten van opgekropte vijandigheid.”

De belangrijkste reden dat RIM volgens hem niet zomaar ten onder zal gaan is de goede financiële positie van de onderneming. Die wordt versterkt doordat het bedrijf, in tegenstelling tot zijn concurrenten, fors verdient aan dataverkeer van en naar zijn toestellen. Als enige maker van telefoons die ook berichten verwerkt via zijn eigen datacentra, ontvangt RIM vijf dollar per gebruiker per maand van telecomaanbieders. De aanbieders werken graag met BlackBerry, omdat RIM berichten op een efficiënte manier comprimeert.

Ten tweede heeft RIM een sterke basis van zakelijke gebruikers. Het bedrijf is met zijn servers aanwezig in bijna alle grote bedrijven van de Fortune-500, en daarbuiten. In tegenstelling tot consumenten hechten bedrijven groot belang aan beveiliging van hun mobiele dataverkeer. Die is bij BlackBerry van oudsher sterk. Weliswaar zijn er zakelijke gebruikers die willen overstappen op iPhone, maar de beveiliging van BlackBerry is een belangrijke reden voor grote ondernemingen om hun e-mailverkeer bij RIM te houden.

Ten derde noteert RIM buiten Noord-Amerika nog forse groei. In het afgelopen boekjaar was in de rest van de wereld sprake van een bijna-verdubbeling van de omzet ten opzichte van het jaar ervoor, tot 10,7 miljard dollar. Daarmee is RIM nu voor ruim de helft van zijn inkomsten afhankelijk van regio’s buiten Noord-Amerika. „Ze hebben een stevige positie in een groot aantal landen”, zegt Urlocker. Niettemin voorziet hij dat de internationale markt ook zal afvlakken, wegens de opmars van goedkope toestellen met Android.

Tot slot ontwikkelt RIM een nieuwe reeks BlackBerry’s met het nieuwe besturingssysteem van QNX. Wanneer die eindelijk op de markt komt, zullen veel bestaande gebruikers overstappen naar een nieuw toestel. „Volgend voorjaar zijn er waarschijnlijk nieuwe modellen BlackBerry in alle verschillende prijsklassen, met verbeterde hoge technologie”, zegt analist Richards. „Dat zal leiden tot een veel gelukkiger bedrijf.”

„De ecosystemen van Apple en Android groeien dramatisch”

Probleem voor RIM is dat de lancering van de nieuwe BlackBerry’s opnieuw is uitgesteld, tot 2012. Dus de pijn duurt voort. En hoewel de nieuwe lijn naar verwachting een sprong vooruit zal betekenen, staat de concurrentie ook niet stil. Android en iPhone komen eveneens met verbeteringen – en beschikken over veel meer applicaties, veelal geproduceerd door externe ontwikkelaars. Voor iPhone zijn er 525.000 van zulke app’s, voor Android 400.000, voor BlackBerry 35.000.

Daarom zal het voor RIM in toenemende mate een uitdaging zijn om de opgelopen achterstand in te halen, voorspelt McKechnie van ThinkEquity. „Het schip is gevaren”, zegt hij. „Aan de consumentenkant groeien de ecosystemen van Apple en Android dramatisch.”

Ook Urlocker rekent niet op succes op korte termijn. Hij meent dat het probleem dieper zit en niet louter met de lancering van nieuwe modellen kan worden opgelost. „Als je een uiterst succesvol bedrijf wordt, is het moeilijk om te innoveren, want de innovaties die nodig zijn betekenen dat je moet veranderen”, zegt hij. Volgens hem kost het de bestuursvoorzitters Balsillie en Lazaridis moeite te erkennen dat hun succesformule is uitgewerkt. „Ik heb weinig vertrouwen dat doorgaan met hetzelfde zal leiden tot betere resultaten.”

De bestuursvoorzitters zijn gefrustreerd over de negatieve beschouwingen – en over toenemende speculaties dat het tijd is voor een verandering aan de top. Aandeelhouders hebben geopperd om de bestuursstructuur aan te passen. Balsillie en Lazaridis zitten zowel de raad van bestuur als de raad van commissarissen voor. Onder druk hebben ze een commissie ingesteld om de structuur te bekijken.

Balsillie verdedigde het werk van de twee deze week tegenover onrustige aandeelhouders. „We proberen op evenwichtige wijze en op een breed terrein het bedrijf in een positie te brengen dat het kan blijven presteren”, zei hij. „Daar horen onzekerheden bij. We werken ontzettend hard, dat kunnen we u verzekeren. We zijn niet perfect, maar doen elke dag onze uiterste best.”

Volgens analist Richards kan het geen kwaad dat de twee topmannen een dosis nederigheid hebben moeten slikken. „Ze moeten hun houding aanpassen, en ik zie een begin van die verandering”, zegt hij. „Het bedrijf is in vrij goede vorm, maar het moet zich herdefiniëren onder de consumenten, vooral in de VS. Het heeft uitstekende mensen en ontzagwekkende middelen, en de oprichters zijn bijzonder slim. Ik ben ervan overtuigd dat ze hier uit kunnen komen.”

Wegens koersdaling is RIM een mogelijke overnameprooi

Research in Motion is een koopje. Door de forse daling van het aandeel van RIM is de marktwaarde van de BlackBerry-producent teruggelopen van een piek van ongeveer 80 miljard dollar in 2008 tot minder dan 15 miljard nu. Dit jaar alleen al is de waarde gehalveerd.

Daarmee is de marktwaarde van RIM nog maar vijf maal de jaarlijkse inkomsten van het bedrijf – een ongekend lage ratio. In de technologiesector is de gemiddelde marktwaarde 14 maal de jaarwinst; een ratio van 10 wordt al beschouwd als goedkoop.

Een overname van RIM is daarom een reële mogelijkheid. Het bedrijf wil zelfstandig blijven, en de twee bestuursvoorzitters bezitten samen bijna 10 procent van de aandelen. Maar voor een vijandig bod worden in de financiële pers potentiële kopers genoemd als Microsoft, Cisco, Oracle en IBM.

Tot nog toe zijn avances echter uitgebleven. Wellicht omdat de timing niet goed is voor de meest voor de hand liggende kopers. Zo heeft Microsoft, dat goed zou passen omdat het ook sterk is in de zakelijke wereld, een alliantie met het Finse Nokia (mobiele telefonie) en heeft het onlangs Skype (internetbellen) gekocht.

Ook is het mogelijk dat potentiële kopers terughoudend zijn, omdat ze zitten met dezelfde vraag als investeerders: keert de groei terug bij BlackBerry, of zit RIM blijvend in een neerwaartse spiraal?

This post is also available in: Engels

Tagged with:
 

10 Responses to RIM ging van koploper naar achterblijver

  1. […] Research in Motion (RIM) werden gisteren onaangenaam verrast. De producent van de BlackBerry, die al maanden in een dal zit wegens de indruk dat het bedrijf een onherstelbare achterstand heeft opgel… op concurrenten in de smartphone-sector als Apple, stelde opnieuw teleur met een forse omzetdaling […]

  2. […] kan gebruiken. Het bedrijf, tot vorig jaar een van de grootste sterren in de technologiesector, kampt met teruglopende verkoop wegens concurrentie van populaire alternatieven als de iPhone en toestellen met het besturingssysteem Android van […]

  3. […] mogelijkheden’’ bestuderen om de onderneming te onttrekken aan een neerwaartse spiraal waarin de maker van de BlackBerry sinds vorig jaar verkeert. Daarbij zullen ook uitbesteding van de productie van toestellen, samenwerking met partners, en […]

  4. […] dat al ruim een jaar in een crisis verkeert wegens moordende concurrentie op de markt voor smartphones, rapporteerde een verlies van 518 miljoen dollar, bij een omzetdaling van 33 procent ten opzichte […]

  5. […] en analisten, die de maker van de BlackBerry sinds vorig jaar in toenemende mate hebben afgeschreven wegens moordende concurrentie van iPhone en Android, reageerden aangenaam verrast op de […]

  6. […] de toekomst van het bedrijf. De pionier van mobiele e-mail is de afgelopen jaren in sterke mate overvleugeld door concurrenten die veel eerder op de markt zijn gekomen met veelzijdige smartphones, zoals de iPhone van Apple en […]

  7. […] Het Canadese sterbedrijf, ooit leider op de wereldmarkt die het hielp te vormen, heeft nog maar zo’n vijf procent van de wereldmarkt in handen, ver achter concurrenten Apple en toestellen met het besturingssysteem Android van […]

  8. […] reddingspoging voor BlackBerry, de voormalige leider op de wereldmarkt voor smartphones, die zijn koppositie de afgelopen jaren heeft verkwanseld. Fairfax wil BlackBerry van de beurs halen, zodat het bedrijf zich zonder druk van aandeelhouders […]

  9. […] geldt als aangeschoten wild op de smartphonemarkt die het bedrijf nog maar enkele jaren geleden leidde. Het wereldwijde marktaandeel van de pionier van mobiele e-mail is geslonken tot luttele procenten, […]

  10. […] de presentatie van kwartaalcijfers van BlackBerry, de noodlijdende pionier van mobiele e-mail die de afgelopen jaren is overvleugeld door concurrenten als de iPhone van Apple en de Samsung Galaxy. De omzet in het vierde kwartaal bedroeg 976 miljoen […]

Geef een reactie

Your email address will not be published. Required fields are marked *