Ooit leek Omar Khadr, het Canadese ‘kind van Guantánamo Bay’, een prachtvangst in de oorlog tegen terreur. Nu zitten Canada en de VS met Khadr in hun maag. Er is internationaal zware kritiek op een militair proces tegen een minderjarige. Canada kan een uitweg bieden door de VS om zijn uitlevering te vragen — maar wil hem niet terug.

Door Frank Kuin

OTTAWA. Van de zeker 210 overgebleven gevangenen in de Amerikaanse terroristengevangenis in Guantánamo Bay is hij een van de schrijnendste gevallen: Omar Khadr, bijgenaamd ‘het kind van Guantánamo’. Sinds zijn vijftiende jaar zit kindsoldaat Khadr (nu 23) vast op de basis in Cuba, in afwachting van een militair proces wegens moord op een Amerikaanse legerarts in Afghanistan.

Khadr is een stergevangene van de basis. De in Canada geboren zoon van Ahmed Said Khadr, een Egyptisch-Canadese vertrouweling van Osama bin Laden, is de enige overgebleven gevangene met een westerse nationaliteit. Hij was als tiener huilend te zien op de enige videobeelden van een verhoor op de basis die openbaar zijn gemaakt. En hij is de jongste bewoner; in Guantánamo is hij volwassen geworden.

Nu buigt het Hooggerechtshof in Canada zich over de vraag of de regering Khadr terug moet halen. Tegelijkertijd bekijken juristen in de VS of Khadr, wiens militaire rechtszaak is opgeschort door president Obama, in aanmerking komt voor een civiel proces op Amerikaanse bodem.

Omar Khadr als kind, voordat hij vast kwam te zitten op Guantanamo Bay (familiefoto).

Beide landen zitten met Khadr in hun maag. Want hoewel hij in de begindagen van de ‘war on terror’, een prachtvangst leek, is sindsdien zware kritiek geuit op de behandeling van de minderjarige. Khadr was een kindsoldaat in de ‘oorlog tegen terreur’, zeggen waarnemers van mensenrechtenorganisaties Amnesty International en Human Rights Watch. Hij was een slachtoffer en had zo behandeld moeten worden.

In plaats daarvan werd de jonge Khadr in het tijdperk-Bush gepresenteerd als een belangrijke kandidaat voor vervolging. Amerikaanse militairen vonden hem, zwaargewond in het puin van een gebombardeerd Al-Qaeda-kamp in Afghanistan. Hij zou de enige overlevende zijn van het bombardement, dus moest hij degene zijn die een handgranaat gooide toen de Amerikaanse soldaten naderden. Een legerarts kwam om. Het leek een glasheldere zaak, met grote kans op veroordeling.

De minderjarige Omar werd bovendien uitgehoord als bron van inlichtingen. Daarbij zijn omstreden tactieken gebruikt als langdurige slaaponthouding en het bevuilen met de eigen ontlasting. „Dit kind is gevangengenomen toen hij 15 was, en vanaf de eerste dag blootgesteld aan opsluiting en genadeloze ondervraging als volwassene”, zegt William Kuebler, die meer dan twee jaar werkte als militair advocaat van Khadr op Guantánamo Bay. Hij noemt het „een beschamende vertoning”.

Het Canadese Hooggerechtshof in Ottawa.

Volgens Dennis Edney, een van Khadrs Canadese advocaten, moet Khadr naar Canada worden gebracht, op vrije voeten worden gesteld en gerehabiliteerd. Want de VS noch Canada zou de handen vuil moeten willen maken aan vervolging van een kind in naam van de ‘oorlog tegen terreur’. „Obama zou de eerste president worden onder wie een kindsoldaat wordt berecht”, zegt Edney. „Als rechtsstaat kunnen we niet toelaten dat een kind op deze manier wordt behandeld.”

Advocaat Edney zal vandaag voor het Hooggerechtshof in Ottawa bepleiten dat de Canadese regering Khadr van de VS moet opeisen. Premier Stephen Harper weigert al jaren dat te doen. Canada staat daarin alleen: andere westerse landen hebben hun Guantánamo-gevangenen allang teruggehaald. Harper houdt vol dat hij „de Amerikaanse rechtsgang op zijn beloop laat” – een omstreden opstelling ten aanzien van Guantánamo Bay, dat door velen als juridisch zwart gat wordt gezien.

Omar Khadr tijdens zijn verhoor op Guantanamo Bay.

Harpers weigering om te interveniëren werd al twee keer door Canadese rechters veroordeeld. Eerder dit jaar werd bepaald dat Canada de grondwettelijke rechten van Khadr schendt door hem in Guantánamo te laten zitten. In hoger beroep is die uitspraak bevestigd, ondanks het regeringsargument dat rechters geen buitenlands beleid mogen voorschrijven. Vandaag buigen de hoogste rechters van Canada zich over de zaak; als ook zij het oordeel bekrachtigen, dan wordt Harper gedwongen de VS te vragen om Khadrs uitlevering.

Volgens waarnemers zou Canada president Obama daar een plezier mee doen. Obama wil Guantánamo Bay sluiten, dus hoe meer gevangenen hij kwijt kan, hoe beter. Zeker als het om Omar Khadr gaat. „Ik denk niet dat de regering-Obama een kindsoldaat wil vervolgen voor oorlogsmisdaden”, zegt militair advocaat Kuebler. „Maar ze kunnen hem moeilijk vrijlaten, wegens de beschuldiging dat hij een Amerikaanse militair heeft gedood. Dus ze zouden blij zijn als de Canadese regering belt om de zaak op te lossen. Ik weet zeker dat Obama gehoor zou geven aan een verzoek van Canada om Omar terug te sturen.”

Waarom belt Harper dan niet? Dat heeft ten eerste te maken met de slechte naam van Khadr en zijn familie (zie ‘Omar Khadr heeft een beruchte achternaam’, onder). Daar komt bij dat Khadr in Canada waarschijnlijk niet kan worden vervolgd. De zaak tegen de indertijd minderjarige terreurverdachte is te wankel voor een civiel proces – temeer omdat betrouwbare informatie aan het licht is gekomen dat Khadr de handgranaat mogelijk niet heeft gegooid. Uit uitgelekte defensiepapieren is gebleken dat een andere strijder nog leefde toen de Amerikanen het gebombardeerde Al-Qaeda-kamp betraden.

Een meer recente foto van Omar Khadr

„Als iemand een handgranaat heeft gegooid, was het die man”, zegt advocaat Kuebler, verwijzend naar die strijder, die is doodgeschoten. Bovendien is op foto’s van de gebombardeerde basis Omar Khadr te zien, bedolven onder puin en bloedend uit een borstwond. „Als je kijkt naar de foto’s, dan is duidelijk dat Omar Khadr geen handgranaat heeft gegooid”, aldus Kuebler. „De aanklacht tegen hem is een verzinsel.”

Voeg daarbij dat niet openbaar gemaakte verklaringen van Khadr zelf zijn verkregen bij militaire ondervraging van een minderjarige, en er is geen Canadese rechter die zijn zaak aanraakt, stelt de Canadese advocaat Edney. „Ons rechtssysteem zou deze zaak direct verwerpen. Er is geen bewijs dat Omar ooit een handgranaat heeft gegooid, ondanks jaren van leugens door de Amerikaanse regering. Hij zou worden heengezonden.” Uitlevering aan Canada betekent volgens Edney dan ook dat Khadr „thuis komt en vrij is”.

Rest de vraag of dat een probleem zou zijn. Is Omar Khadr, de beruchte kindterrorist van Guantánamo Bay, een gevaar voor de samenleving? Getuigenverklaringen van zijn advocaten wijzen in ieder geval op het tegendeel. „Hij is een aardige jongeman, zonder wrok in zich, die is opgepakt op de verkeerde plaats op het verkeerde moment”, zegt Edney. Hij heeft een rehabilitatieplan voor Khadr opgesteld met medische en maatschappelijke organisaties, dat onder meer voorziet in opname in een pleeggezin. „Hij mag zo naar mijn huis komen.”

Ook Kuebler gelooft ook dat reclassering van Omar Khadr mogelijk is. „Hij is een goede jongeman die als kind dingen heeft moeten doen en naar plekken is gestuurd waar hij geen zeggenschap over had. Hij heeft door zijn eigen familie een vreselijk trauma opgelopen. Maar ondanks alles wat hij heeft doorstaan, is hij niet geradicaliseerd. Hij snakt naar een kans in het leven. Hopelijk krijgt hij die binnenkort, als de Amerikaanse en Canadese regeringen eindelijk de juiste dingen doen.”

Abudllah Khadr, met jongere broer Abdurahman op de achtergrond (foto Canadian Press).

Omar Khadr heeft een beruchte achternaam

Omar Khadrs familie, die woont in Toronto, staat bekend als ‘de Canadese Al-Qaedafamilie’, aldus zijn oudere broer Abdurahman. Op initiatief van vader Ahmed Said Khadr, een financier voor Osama bin Laden, vestigde het gezin zich in de jaren ‘90 in Pakistan en Afghanistan. De zoons kregen daar terreurtrainingen, ook Omar. Op videobeelden die werden aangetroffen in het puin van het kamp waar hij verbleef is te zien hoe hij leerde landmijnen te bedraden. Een andere broer, Abdullah, zit in Toronto vast op verdenking van wapenhandel. Moeder Maha Elsamnah en zus Zaynab gaven enkele jaren geleden een interview waarin ze Omar prezen voor de dood van de Amerikaanse militair. Khadr sr. kwam in 2003 om bij geweld in Pakistan.

This post is also available in: Engels

6 Responses to In Guantánamo Bay als kind, binnenkort mogelijk terug naar Canada

  1. […] andere zoon, de negentienjarige Omar, zit sinds januari 2002 vast op de Amerikaanse basis in Guantánamo Bay, Cuba. Hij zou op zijn vijftiende een handgranaat hebben geworpen die het leven kostte aan een […]

  2. […] sluiting van Guantánamo groeit echter de druk van oppositiepartijen en mensenrechtenorganisaties om Khadr naar Canada te halen. Obama wil graag van hem af, maar Harper staat niet met open armen te […]

  3. […] 24-jarige Khadr, bijgenaamd ‘het kind van Guantánamo’ omdat hij sinds zijn vijftiende vastzit, zal echter nog maximaal acht jaar van die straf uitzitten, […]

  4. […] te keren naar Canada vanuit de Amerikaanse terreurgevangenis Guantánamo Bay in Cuba. De 25-jarige Omar Khadr is de jongste gevangene op de basis, en staat bekend als ‘het kind van Guantánamo’. Sinds zijn vijftiende zit hij vast, nadat hij in 2002 zwaargewond werd aangetroffen door […]

  5. […] 25-jarige Khadr staat bekend als ‘het kind van Guantánamo Bay’. Sinds zijn vijftiende zit hij vast, nadat hij in 2002 zwaargewond werd aangetroffen door […]

  6. […] militairen in Afghanistan op verdenking van terrorisme. Hij werd wereldwijd bekend als ‘het kind van Guantánamo Bay’, een symbool van juridische misstappen bij de oorlog tegen terreur. Omar Khadr als kind, voordat […]

Laat een reactie achter bij Omar Khadr veroordeeld tot 40 jaar cel wegens terrorisme | Standplaats Canada Cancel reply

Your email address will not be published. Required fields are marked *