Nu het zee-ijs smelt in het Noordpoolgebied door klimaatverandering, ziet de scheepvaart mogelijkheden in de Arctische regio. De kunst is om de theorie van toenemende scheepvaart in Arctische wateren te vertalen in een rendabele realiteit, zegt men in het hoge noorden van Canada.

Door Frank Kuin

CHURCHILL. Tien dollar betaalde Omnitrax in 1997 voor de diepzeehaven van Churchill – een onderbenutte exporthaven voor prairiegraan aan de Hudson Baai. Het Amerikaanse spoorwegbedrijf uit Denver met lijnen in heel Noord-Amerika kreeg de verouderde havenfaciliteiten van de Canadese overheid op de koop toe bij de privatisering van het spoor naar Churchill, de noordelijkste tak van de Canadese spoorwegen. Omnitrax beloofde miljoenen te investeren in de haven. Die aankoop bleek een meesterzet.

Churchill is de noordelijkste diepzeehaven van het continent. Nu door de klimaatverandering het zee-ijs in het poolgebied smelt, worden de wateren boven Canada steeds toegankelijker voor de scheepvaart. „Churchill is een poort naar de wereld”, bevestigt Michael Ogborn, algemeen directeur van Omnitrax.

Als het aan Omnitrax ligt wordt de haven, die nu nog bijna uitsluitend wordt gebruikt voor de uitvoer van graan, een Arctisch alternatief voor de gebruikelijke toegangsroute tot het Noord-Amerikaanse binnenland via de St.-Lawrence-rivier en de Grote Meren. „Vanaf Rotterdam is dat vier dagen korter, vanaf Moermansk, in het noordwesten van Rusland, scheelt het zeven dagen”, rekent Ogborn voor.

In het Canadese noorden, dat berucht is om zijn gebrek aan logistieke faciliteiten, vormt Churchill inderdaad een unieke bestemming. Nergens anders in het hoge noorden van Noord-Amerika is de combinatie te vinden van diepzeehaven en spoorlijn. Bovendien beschikt de plaats over reservoirs met een capaciteit van 50 miljoen liter brandstof en een vliegveld dat is aangelegd toen Churchill nog een militaire basis was tijdens de Koude Oorlog. Het spoor, 1.700 kilometer lang zuidwaarts naar de prairiestad Winnipeg, biedt directe verbindingen met het Amerikaanse Mid-West.

De haven van de Canadese Churchill is de noordelijkste diepzeehaven van het continent.

De kunst is nu om de theorie van toenemende scheepvaart in Arctische wateren te vertalen in een rendabele realiteit. Pogingen van Omnitrax om partners te vinden voor de nieuwe handelsroutes gaan in eerste instantie uit naar het Russische Moermansk, eveneens een noordelijke haven die munt wil slaan uit de dooi van het Arctische zee-ijs. Tenslotte zijn Canada en Rusland in het noorden naaste buren.

De vaarroute vanaf Churchill is de kortste tussen Noord-Amerika en Rusland, zegt Michael Berk van het Canadian Institute of International Affairs. Als het klimaat blijft opwarmen en het ijs doorsmelt, dan kan volgens hem directe handelsvaart tussen Churchill en Moermansk binnen twee tot vijf jaar een feit zijn. De corridor tussen de twee havens verbindt dan vijf ijsvrije maanden lang het Noord-Amerikaanse binnenland met Centraal-Azië, buiten de overbelaste havens aan de oostkust om. „Dat bespaart inderdaad zeven dagen vaartijd. Het potentieel is enorm”, bevestigt Berk.

Het concept van scheepvaart tussen Canada en Rusland via noordelijke wateren staat bekend als de ‘Arctische Brug’. Afgelopen najaar werd het voor het eerst beproefd: een Russisch vrachtschip, de Kapitan Sviridov, bracht een lading van 9.000 ton kunstmest vanuit Rusland naar Churchill, bestemd voor boeren op de Canadese prairies. De importprimeur werd van zowel Russische als Canadese zijde toegejuicht als een doorbraak voor Arctisch handelsverkeer tussen de twee landen.

Welkombord van Churchill.

De opwarming van de aarde stelt ons in staat betere routes te gaan bevaren tussen Canada en Rusland, zegt Sergej Khoedoejakov, persattaché van de Russische ambassade in Canada. „Wij zijn beide geïnteresseerd in de ontwikkeling van onze noordelijke regio’s, en samenwerking is daarbij van belang.” Rusland ziet Churchill als een geschikte afzethaven voor vrachtverkeer vanuit Moermansk, een haven die het hele jaar door ijsvrij wordt gehouden – en Rusland heeft aangeboden de route tussen de twee havens ook buiten de ijsvrije zomermaanden permanent open te houden met ijsbrekers.

Dat ligt om soevereiniteitsredenen gevoelig in Canada, dat evenals Rusland en de andere Arctische naties aanspraak maakt op wateren in de poolregio. Die worden wegens de klimaatverandering fel begeerd, niet alleen om de nieuwe vaarroutes maar ook wegens olie en gas onder de Arctische zeebodem. Tegen de achtergrond van rivaliteit worden plannen voor samenwerking bij de Arctische Brug dit voorjaar besproken op een conferentie in Moermansk.

De grootste uitdaging is het overwinnen van de obstakels die blijven bestaan voor Arctisch handelsverkeer in de praktijk. Want hoewel de kortere route tijd bespaart, zijn er aan scheepvaart in het noorden extra risico’s verbonden, zoals drijvend ijs. Maritieme verzekeraars berekenen daarom hogere premies – zeker aan bemanningen zonder Arctische ervaring, zegt Thomas Paterson, vicepresident van Canarctic Shipping, een Canadees scheepvaartbedrijf met jarenlange ervaring in het poolgebied.

Enkele jaren geleden zonk een Pools schip bijna nadat het op een ijsschots was gebotst, vertelt hij. „De markt beschouwt het als riskant en brengt daarom een aanzienlijke premie in rekening.”

Vanaf de haven van Churchill loopt een spoorbaan naar het zuiden.

Bovendien blijft het vaarseizoen, ook met de klimaatverandering, met een maand of vijf relatief kort. Wil je vóór juli of ná november naar Churchill varen, dan heb je dure schepen nodig die ijs kunnen breken. Die investering haal je er niet uit, zegt Paterson, omdat zo’n schip voor een groot deel van de route door open water vaart. „Dan is het net zo makkelijk om een gewoon schip de St.-Lawrence in te sturen.”

Omnitrax maakt er werk van om ladingen naar het noorden te halen, zegt Ogborn. Samen met de Canadese overheid en de regering van de provincie Manitoba heeft Omnitrax onlangs ruim 60 miljoen euro aan investeringen aangekondigd in de infrastructuur van Churchill, om de handelsroute te ontwikkelen. „We hebben aangetoond dat het concept werkt en dat we er klaar voor zijn”, aldus Ogborn. „De opwarming van de aarde is in veel opzichten ongunstig, maar dit is er een voordeel van.”

Het ijs verdwijnt, de concurrentie neemt toe

Afgelopen zomer werd veruit de laagste ijsstand in het Noordpoolgebied waargenomen sinds het ijsoppervlak wordt gemeten.
Door de dooi worden de eens onbevaarbare poolwateren toegankelijker voor de scheepvaart.

Behalve de Arctische Brug is ook het eeuwenoude idee van de Noordwestelijke Passage – een route tussen Europa en Azië via het noorden van het Noord-Amerikaanse continent – weer in tel. Naar die felbegeerde corridor werd tot in de negentiende eeuw vergeefs gezocht door ontdekkingsreizigers.

Toenemende scheepvaart in het noordpoolgebied heeft grote gevolgen voor regulering en milieu. Canada gaat een marinebasis aanleggen aan de noordkant van Baffin Island, in het oostelijke poolgebied. Die haven wordt de basis van zeker zes patrouilleschepen waarmee Canada zijn Arctische wateren gaat bewaken.

Zeeijsschotsen in Nunavut. Wegens de opwarming van de aarde smelt het zeeijs, en wordt het Noordpoolgebied toegankelijker.

Tagged with:
 

One Response to Smeltend poolijs biedt potentieel voor Arctische scheepvaart

  1. […] het Arctische gebied 30 procent van de onontdekte olie- en aardgasreserves ter wereld. Ook kan scheepvaart er flink toenemen wegens de dramatische dooi van het […]

Geef een reactie

Your email address will not be published. Required fields are marked *