Canadese kiezers opeens bezorgd over klimaat

Mede door een uitzonderlijk zachte winter is klimaatverandering in korte tijd uitgegroeid tot topprioriteit onder kiezers in Canada. Met het ontslag van zijn milieuminister wil premier Harper een nieuw begin maken met milieubeleid, de achilleshiel van zijn kabinet.

Door Frank Kuin

OTTAWA. De Canadese hoofdstad Ottawa staat bekend als een van de koudste ter wereld. Niemand in het regeringscentrum kijkt op van min vijftien of min twintig in januari. Eén van de hoofdevenementen op de jaarkalender is Winterlude, een festival dat zich afspeelt rondom het Rideau-kanaal nabij het Canadese parlement – aangeprezen als ’s werelds langste ijsbaan, waar op een gemiddeld januariweekend honderden mensen de schaatsen onderbinden en de extreme vrieskou trotseren.

Behalve dit jaar. In het Rideaukanaal ligt geen blokje ijs. Er zijn wandelaars en fietsers, een jogster holt voorbij in een korte broek. Enkele mensen zitten op banken aan de kade; het loopt tegen de 10 graden. De schuiten voor schaatsverhuur drijven verlaten in het water; de trappen vanaf de oever naar beneden zijn afgezet. Sneeuw – er zou een dik pak moeten liggen – is in geen velden of wegen te bekennen. De organisatie heeft gespeculeerd dat het kanaal deze winter wellicht niet zal opengaan als schaatsbaan. Dat zou een unicum zijn.

De schuiten voor schaatsverhuur op het Rideaukanaal in Ottawa liggen er verlaten bij.

„Dit is de vreemdste winter die we ooit hebben gehad”, zegt Doug Jones, een wandelaar bij het kanaal. „Wij wonen hier sinds zeventien jaar en zijn min tien, min twintig gewend. Het is verontrustend, dat staat vast.” Zijn partner, Jane Davidge, loopt zonder muts. Beiden blijven lang stilstaan om over het weer te praten – wat bij normale temperaturen vrij snel zou leiden tot onderkoeling, zeker van hoofd en ledematen. „Voor ons persoonlijk comfort vinden we het niet zo erg”, aldus Davidge. „Maar we maken ons wel zorgen om de oorzaken van deze milde temperaturen.”

Dat geldt voor bijna heel Canada. Voor de meeste mensen in het ‘Grote Witte Noorden’, waar men gewend is strenge winters koppig te verduren, moet de winter nog beginnen. Grote steden als Toronto en Montreal hebben het zonder witte Kerst moeten stellen, en het voelt er meer aan als lente. Zelfs in het Canadese poolgebied is het al sinds begin december relatief mild. „Wat vooral opvalt aan de milde temperaturen, is hoe lang ze voortduren”, zegt David Phillips, een klimatoloog bij Environment Canada.

De winters in Canada, normaal gesproken het op één na koudste land ter wereld na Rusland, zijn de afgelopen decennia geleidelijk milder geworden, zegt hij. De gemiddelde wintertemperaturen over het hele land genomen zijn in de laatste zestig jaar ruim twee graden opgelopen – een opmerkelijke stijging vergeleken met de wereldwijde opwarming, die zo’n 0,7 graden over 120 jaar bedraagt. „Canada, het land van ijs en sneeuw, warmt op, relatief sneller dan gemiddeld”, aldus Phillips.

„Canada, het land van ijs en sneeuw, warmt op, relatief sneller dan gemiddeld”

De aanhoudende mildheid van dit jaar heeft een groot aantal Canadezen serieus aan het denken gezet over klimaatverandering. Of het huidige warme weer nu aan de opwarming van de aarde te wijten is of niet, het gesprek van de dag is veranderd van het gebruikelijke ‘Cold out, eh?’ – de klassieke Canadese wintergroet – tot de vraag wat Canada kan doen aan het broeikaseffect. Vorige week bleek uit een opiniepeiling dat het milieu, nagenoeg onbesproken bij de verkiezingen van een jaar geleden, nu de topprioriteit is van twintig procent van de Canadese kiezers – meer dan welke andere kwestie ook, inclusief gezondheidszorg en de militaire missie in Afghanistan.

Die verandering van het politieke klimaat komt ongelegen voor premier Harper. Zijn Conservatieve minderheidskabinet heeft het milieu volgens kiezers verwaarloosd. Hoewel Canada het Kyoto-protocol ter bestrijding van de uitstoot van broeikasgassen heeft geratificeerd, lieten de Conservatieven vorig jaar bij monde van toenmalig milieuminister Ambrose weten de doelstellingen ervan onhaalbaar te achten. Een ‘wet op schone lucht’ die deze zomer werd gelanceerd, gold algemeen als een slappe poging om de aandacht van ‘Kyoto’ af te leiden. En in het najaar blunderde Ambrose op de internationale klimaatconferentie in Nairobi door de vorige, Liberale regering de schuld te geven van gebrek aan vooruitgang. Ook liet ze weten niet van plan te zijn „geld van Canadese belastingbetalers te besteden aan emissierechten”.

Zeeijsschotsen in Nunavut. Wegens de opwarming van de aarde smelt het zeeijs, en wordt het Noordpoolgebied toegankelijker.

De vijandige houding van de regering tegenover het milieu is verkeerd gevallen bij vele Canadezen, zegt John Bennett van het Climate Action Network in Ottawa. „Het besluit van deze regering om geen verdere actie te ondernemen op het gebied van klimaatverandering was een ernstige misrekening”, zegt hij. „De houding was: we geven op. Canadezen, die ons land zien als een constructieve betrokkene bij internationale verdragen, hebben dat niet geaccepteerd.”

Daar komt bij dat Harper op het politieke toneel tegenover nieuwe tegenstanders staat met geloofwaardigheid op het gebied van milieu. Elizabeth May, een populaire milieuactiviste, is leider geworden van de Groenen. Hoewel die partij niet is vertegenwoordigd in het Canadese parlement, kwam May in november bij een tussentijdse verkiezing in een kiesdistrict in Ontario verrassend als tweede uit de bus. En de grootste oppositiepartij, de Liberalen, kozen in december Stéphane Dion, een voormalige milieuminister, als hun leider. Dion voerde campagne met een groen programma, en hij wil het op milieugebied tegen Harper opnemen bij de volgende verkiezingen. Die worden dit jaar verwacht.

Harper, die zijn precaire minderheidspositie hoopt te versterken, heeft beterschap beloofd. Ambrose is ontslagen als milieuminister en vervangen door John Baird, een relatieve zwaargewicht aan Conservatieve zijde. Of de Conservatieven ook hun houding ten opzichte van Kyoto gaan bijsturen, valt nog te bezien. Concrete nieuwe plannen zijn er nog niet, maar Harper heeft wel erkend dat „we meer moeten doen aan het milieu”.

Aan het Rideau-kanaal bestaat scepsis. „Ik betwijfel of Harper echt zijn standpunt heeft veranderd, of dat hij dat alleen zegt omdat het een belangrijke verkiezingskwestie wordt”, zegt Serge Sylvestre, een andere wandelaar bij het kanaal. „De regering moet actie ondernemen, met prikkels voor energiebesparing en schone auto’s, en beperkingen op de industriële uitstoot. Tot nog toe is het Conservatieve milieubeleid een beschamende vertoning.”

Uitstoot broeikasgas groeit sneller dan in VS

Canada, een land met 10 procent van ’s werelds zoetwater, 7 procent van ’s werelds land en 14 procent van ’s werelds energiereserves, moet zijn verantwoordelijkheid nemen als een goed beheerder van de aarde. Dat zegt Stéphane Dion, oppositieleider in het Canadese parlement en een voormalig minister van Milieu. „Canada moet leiding geven op milieugebied.”

Dat doet Canada niet. Als groot land dat veel stookt, auto rijdt en vliegt, en een snel groeiende hoeveelheid onconventionele olie wint bij de teerzanden in westelijk Alberta, is het een relatief grote vervuiler. De Canadese uitstoot van broeikasgassen is sinds 1990 toegenomen met zo’n 25 procent, een veel grotere toename dan de 13 à 14 procent groei van de VS. Het verschil is voornamelijk te wijten aan de hausse bij de teerzanden in Alberta, een zeer energie-intensieve vorm van olieproductie.

Canada is verantwoordelijk voor ongeveer drie procent van de wereldwijde uitstoot van broeikasgassen. Onder de Liberale premier Chrétien zette Canada de ratificatie van het Kyoto-protocol door. De huidige Conservatieve regering heeft Canadese deelname aan het akkoord niet formeel opgezegd, maar wel verklaard dat het de doelstelling (een daling per 2012 van zes procent ten opzichte van 1990) niet haalbaar acht.

Winning van olie uit de teerzanden in de Canadese provincie Alberta.